به روز ترین مرجع فایل های فروشگاهی

نقش سازمان یونسکو در حفاظت از صلح و امنیت بین المللی

نقش سازمان یونسکو در حفاظت از صلح و امنیت بین المللی

فصل اول: کلیات

مقدمه

الف) طرح مسأله

يونسكو، سازمان تربیتی، علمیو فرهنگي سازمان ملل متحد، يكي از مهم­ترين سازمان­هاي تخصصي سازمان ملل متحد است. تأسيس و شكل‌گيري اين سازمان به كنفرانسی برمي گردد كه در آن نمايندگان 44 كشور، طي فراخوان مشتركي كه توسط دولت­هاي بريتانياي كبير و فرانسه انجام شده بود، در 16 نوامبر سال 1945 در شهر لندن گرد هم آمدند و اساسنامه آن را امضا كردند. [1]اساسنامه مزبور با امضاي كشور يونان در تاريخ 4 نوامبر 1946 به­عنوان بيستمين كشور امضا كننده، الزام‌آور شده و يونسكو متولد شد. [2] اين سازمان در حال حاضر بيشتر از سازمان ملل متحد، كه نقش سازمان مادر را براي آن دارد، داراي عضو مي‌باشد و اعضاء آن در حال حاضر به 195 كشور مي‌رسد. اين سازمان از 3ركن زير تشكيل مي‌شود:

1- كنفرانس عمومي: عالي­ترين مرجع تصميم‌گيري يونسكو است که خط مشی و جهت کلی حرکت سازمان را تعیین و هر 2 سال يكبار با شركت نمايندگان كشورهاي عضو تشكيل جلسه مي‌دهد. برنامه­ها و بودجه یونسکو توسط این این رکن تعیین می شود. [3]

2- شوراي اجرايي: كه اُرگان نظارتي يونسكو در اجراي برنامه‌ها و تصميمات كنفرانس عمومي است، مقدمات کار کنفرانس عمومی را تهیه و بر اجرای کامل تصمیمات کنفرانس عمومی نظارت می­کند. این شورا از ترکیب نمایندگان 51 کشور عضو که براي دوره‌اي 4 ساله توسط كنفرانس عمومي انتخاب مي‌شوند، بوجود می­آید و سالانه 2 بار تشکیل جلسه می دهد.

3- دبيرخانه: كه مسئول اجراي برنامه‌هاي يونسكو بوده و شامل مدير كل و كاركنان مي‌باشد. دبير كل، مدير اجرايي سازمان مي‌باشد و هر 4 سال يكبار براساس توصيه‌هاي شوراي اجرايي توسط كنفرانس عمومي انتخاب مي‌شود.

به­طور كلي آموزش، علوم طبيعي، علوم انساني و اجتماعي، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات جزء دستور كار و اولويت‌هاي سازمان يونسكو مي‌باشد كه نيل به صلح و امنيت بين‌المللي از طريق همين اولوليت‌ها امكان‌پذير است و شكل مي‌گيرد.

صلح و امنيت بين‌المللي از آرزوهای همیشگی بشر است و همیشه نیز از سوی پدیده­های مختلف تهدید شده است. [4]اصطلاح صلح به­طور سنتی به­عنوان "آزادی از جنگ و ستیز" تعریف شده است، این مفهوم ایده­آلیستی، به­ویژه از جنگ جهانی دوم به بعد، به عقیده­ای تبدیل شده است که طبق آن، صلح، تنها در غیاب جنگ وجود دارد. [5]در سطح بين‌المللي اقدامات بسياري جهت نيل به صلح و آرامش در قالب سازمان­هاي بين‌المللي صورت گرفته كه نمونه بارز آن تشكيل سازمان ملل متحد مي‌باشد كه وظيفه اصلي آن حمايت از صلح و امنيت بين‌المللي است. صلحی که منظور سازمان ملل می­باشد، صلح بین­المللی است نه داخلی، مگر در موارد اتفاقی و در جهت اجراء اعمال بین­المللی، خصوصا صلحی که مطابق با اصول عدالت و حقوق بین الملل باشد. [6]در همين راستا، سازمان ملل اقدام به ایجاد کمیته­هایی نمود که موسسات تخصصی سازمان ملل متحد از دل آنها بیرون آمد. سازمان يونسكو كه يكي از این موسسات تخصصی مي‌باشد، در سال 1946 به­وجود آمد كه نقش مهمي را در ايجاد و حفاظت صلح و امنيت بين‌المللي ايفا مي‌كند.

مهم­ترین فعالیت یونسکو در زمینه آموزشی در سطح جهان، مبارزه با بیسوادی و ریشه­کنی این مساله بوده است. برنامه یونسکو در سطح فرهنگ، سه مرحله اصلی و به هم پیوسته را پیگیری می­کند که عبارتند از: آفرینش آثار اصیل، حفظ آثار موجود و نشر و نقد بین­المللی فرهنگ­ها. همچنین در زمینه توسعه علوم گوناگون، برنامه­هایی دارد که شامل توسعه ساختار اساسی علوم در کشورهای عضو، ترغیب همکاری بین­المللی برای پیشرفت پژوهش­ها و مدارک علمی و به­کار بردن علوم و تکنولوژی در کارهای عمرانی است.

يونسكو به منظور جلوگيري از بروز جنگ و درگيري در جهان و دستيابي به صلح و تأمين هدف­هاي منشور سازمان ملل متحد كه خود زيرمجموعه‌اي از آن سازمان مي‌باشد، از راه آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات تأسيس گرديد كه هم‌اكنون 195 كشور در اين سازمان عضويت دارند. اين سازمان از آموزش، علوم طبيعي و اجتماعي، فرهنگ و ارتباطات همچون ابزاري براي ايجاد صلح و آرامش در سطح بين‌المللي استفاده مي‌كند. قانون اساسي (اساسنامه) يونسكو صراحت دارد كه: "براساس تجربه بشر، تنها تمهيدات سياسي و اقتصادي براي ايجاد صلح پايدار و آنچه لازمه عدالت و كرامت انساني است، كفايت نمي‌كند. از اين رو كليه برنامه‌هاي يونسكو بايد در راستاي ساختن صلح در اذهان انسان­ها، به­ويژه از رهگذر برنامه‌ريزي آموزشي جهت يابد."[7] همان­طور كه در ديباچه اين سازمان آمده كه: «جنگ ها نخست در اذهان بشر آغاز مي‌شود و لذا دفاع از صلح نيز بايد نخست در اذهان انسان­ها شكل بگيرد.»[8]

پس رسالت اصلي يونسكو رسالتي اخلاقي است كه تأمين كننده صلح و امنيت بشري از طريق همكاري فكري و معنوي است. يونسكو از بدو تأسيس، بيشتر جايگاه بحث و تبادل نظر نخبگان علمي، فرهنگي و روشنفكران جهان قلمداد مي‌شود، جايگاهي كه انديشمندان و دانشمندان در آن به هم‌انديشي و مشورت درباره راه­هاي تحقق صلح و امنيت پايدار مي‌پردازند و با تأكيد بر عرصه‌هاي فرهنگي و آموزشي سعي دارند يونسكو را به آزمايشگاه عقايد و تدوين كننده استانداردها تبديل كنند تا توافق‌هاي جهاني درباره موضوعات رو به تزايد اجتماعي، اخلاقي و فرهنگي را پيش ببرند و از اين طريق است كه يونسكو با توسل به توافق‌هاي جهاني درباره موضوعات مذكور و ايجاد تعامل و گفتگو ميان ملت­ها، آنها را به لحاظ فرهنگي و اجتماعي به هم نزديك و حتي وابسته مي‌كند و از وقوع جنگ و به مخاطره افتادن صلح و امنيت جلوگيري مي‌كند. اين مهم دربند یکم ماده يك اساسنامه آن سازمان نيز درج گرديده است. آنجا كه مي‌گويد:

"سازمان بر آن­است تا با نزديك­تر کردن همكاري بين‌ ملل از طريق آموزش، علم و فرهنگ، در صلح و امنيت مشاركت داشته باشد و به اين ترتيب احترام به عدالت، قانون، حقوق بشر و آزادي­هاي اساسي براي همگان پيش‌بيني شده در منشور ملل متحد را بدون تبعيض و در نظر گرفتن نژاد، جنسيت، زبان يا مذهب تضمين كند."

واضح است كه هدف اساسي اين سازمان كمك به حفظ صلح و امنيت بين‌المللي و ارتقاء روابط بين‌المللي ميان كشورهاي عضو از طرق مختلف به­ويژه از طريق فرهنگي و آموزشي است. فرهنگ مايه اصلي مباحثه‌هاي مربوط به هويت، انسجام اجتماعي است. احترام به تنوع فرهنگي، بردباري، گفتگو و همكاري در محيطي از اعتماد متقابل و تفاهم از مهم­ترين عناصر تضمين كننده صلح وامنيت بين‌المللي است[9] كه اين مهم از اصلي‌ترين اهداف يونسكو مي‌باشد. در واقع علت اصلي ايجاد اين سازمان «تأسيس سازماني با هدف نهادينه ساختن فرهنگ صلح به معناي واقعي كلمه است.»[10]

آرمان صلح در جوامعی دست يافتني است كه همبستگي و پيشرفت خود را در حالي تأمين كنند كه حقوق بشر را مراعات، ساختارهاي دموكراتيك را برقرار و توسعه را به تعهد مشترك مبدل كرده‌اند. در اين خصوص يونسكو نيروي ذهن بشر را در رسيدن به هدف بسيج مي‌نمايد. بر اين اساس، در آن سازمان بر خلاقيت انسان در اكتساب، انتقال و گردآوري دانش كه كليد هر روند رهايي بخش فردي و جمعي است، سرمايه‌گذاري مي‌شود.[11]

رسالت يونسكو بيش از هر چيز اخلاقي است و با روح و روان انسان­ها سروكار دارد و مأموريت دارد كه در مقام سازماني براي همكاري فكري بين‌المللي خدمت كند و از اين طريق به نزديك كردن ملت­ها به لحاظ فرهنگي تلاش نمايد. اين سازمان جهت مقابله با فرهنگ جنگ، اصولي مثل اصول آزادي، عدالت و دموكراسي، تساهل و همبستگي و رعايت حقوق بشر را شالوده فرهنگ صلح قرار داده است. فرهنگي كه مدنظر اين سازمان است، فرهنگ همزيستي مسالمت‌آميز است كه براساس آن هرگونه خشونت‌گرايي طرد شده و گفتگو و مذاكره جانشين آن مي‌شود، به­گونه‌اي كه با مذاكره و گفتگو صلح جاودان به جامعه بشري بازگردد.

به عبارت ديگر، هدف سازمان مشاركت در تأمين صلح و امنيت جهاني بواسطه پيشبرد همكاري ملت­ها در زمينه‌هاي آموزشي، علمي و فرهنگي است كه رفاه عمومي بشريت را جايگزين وحشت هميشگي انسان از نابودي حيات و حیثيتش مي‌نمايد. صلح مورد نظر اين سازمان، اتحاد و تلاش هماهنگ مردم آزاد براي كسب امنيت و خوش‌بختي مي‌باشد.

1- FEDERICO MAYOR,”The Role of UNESCO in the Construction of Peace”, UNESCO Lib, pp 1-3, at 1.

[2] - نادري قطب‌الديني، عباس و حميد زنگنه، يونسكو، مركز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول، 1382، ص9.

[3]- نوروزيان، مهدي، آشنایی با سازمان آموزشی علمی و فرهنگی ملل متحد، مجله حقوقي رهيافت، شماره 34، زمستان 1383. ص2.

[4]-بیگ زاده، ابراهیم، در تکاپوی صلح پایدار، مجله تخصصی الهیات و حقوق/پژوهشها، شماره 28، تابستان 1387، ص1.

[5]- ولی، وهاب، جنگ و صلح، مجله فرهنگ، شماره 14، ص335.

[6]- - امین زاده، الهام، مبانی اساسی منشور سازمان ملل در مورد ایجاد و حفظ صلح، نشریه دیدگاههای حقوقی قضایی، شماره 4، زمستان 57، ص1.

[7]- دهشيري، محمدرضا، يونسكو از مذاكره تا تصميم‌گيري، تهران- شركت انتشارات علمي و فرهنگي- سال 1388، ص18.

[8]- نادري قطب‌الديني، منبع پیشین، ص201.

[9]- كميسيون ملي يونسكو- ايران، پاييز 1390، ص2.

[10]- نوروزيان، منبع پیشین، ص1.

[11]- مژگان­پور، جلال، جايگاه يونسكو در تدوين و توسعه حقوق بين‌الملل، پايان‌نامه اخذ مدرک کارشناسی ارشد به استاد راهنمایی دکتر فضل­الله موسوی دانشگاه تهران، سال 1376، ص38.

عنوان

فصل اول: کلیات 1

فصل دوم: آشنایی با سازمان یونسکو و تاثیر اقدامات آن بر صلح و امنیت بین المللی مقدمه فصل دوم 20

مبحث اول: بررسي شكل‌گيري يونسكو و تشكيلات آن 23

گفتار اول: چگونگي شكل‌گيري يونسكو 23

بند1- پيش از جنگ جهاني اول 24

بند 2- دوران بين دو جنگ جهاني 25

بند3- دوران پس از جنگ جهاني دوم 27

گفتار دوم: تشكيلات يونسكو و نحوه رأي‌گيري در اين ارکان 31

بند 1- كنفرانس عمومي 31

بند 2- شوراي اجرايي 35

بند 3- دبيرخانه 36

مبحث دوم: نگاهي به اهداف، فعاليت ها و اهم اقدامات يونسكو 37

گفتار اول: بررسي اهداف و حوزه فعاليت هاي يونسكو 38

بند 1- آموزش 39

بند 2- فرهنگ 43

بند 3- علوم طبيعي 46

بند 4- علوم انساني و اجتماعي 48

بند 5- ارتباطات و اطلاع رساني 50

عنوان صفحه

گفتار دوم: بررسي اهم اقدامات يونسكو 52

بند1- حفاظت از ميراث فرهنگي 53

بند2- يونسكو و نابودي آپارتايد 58

بند3- يونسكو و آموزش حقوق بشر 60

بند4- بهبود وضعيت زنان 63

بند 5-یونسکو و جوانان 66

بند 6- یونسکو، آفریقا و کشورهای کمتر توسعه یافته 68

نتيجه‌گيري فصل دوم 71

فصل سوم: مفهوم صلح و امنيت بين‌المللي و نهادهاي تضمين كننده آن

مقدمه فصل سوم 73

مبحث اول: مفهوم صلح و امنيت بين‌المللي و ارتباط آن با مفاهيم بنيادين حقوق بشر و دموكراسي 74

گفتار اول: مفهوم صلح و امنيت بين‌المللي 75

بند 1- صلح منفی 76

بند 2- صلح مثبت 77

بند 3- ميثاق جامعه ملل و صلح و امنيت بين‌المللي 79 بند 4- حفظ صلح و امنیت بین المللی در منشور سازمان ملل متحد 85

گفتار دوم: ارتباط صلح و امنيت بين‌المللي با مفاهيم بنيادين دموكراسي و حقوق بشر 88

بند 1- ارتباط صلح و امنيت بين‌المللي با دموكراسي 89

بند 2- ارتباط صلح و امنيت بين‌المللي با حقوق بشر 98

مبحث دوم: نهادهاي تضمين كننده صلح و امنيت بين‌المللي 104

گفتار اول: سازمان ملل متحد و اركان اصلي آن 104

بند 1- شوراي امنيت 105

بند 2- مجمع عمومي 111

عنوان صفحه

بند 3- دبیر خانه(دبیرکل) 113

بند 4- ديوان بين‌المللي دادگستري 115

گفتار دوم: گزیده ای از موسسه های تخصصي سازمان ملل متحد 118

بند 1- سازمان تربيتي و علمي و فرهنگي سازمان ملل متحد (UNESCO) 119

بند 2- سازمان بين‌المللي كار (ILO) 122

بند 3- سازمان بهداشتي جهاني (WHO) 127 نتیجه گیری فصل سوم 132

فصل چهارم: راهکارها و چالش های یونسکو در حفاظت از صلح و امنیت بین المللی

مقدمه فصل چهارم 135

مبحث اول: راهكارهاي يونسكو براي حفاظت از صلح و امنيت بين المللي 135

گفتار اول: جهاني كردن جامعه اطلاعاتي و توسعه آن 136

گفتار دوم: گفتگو و تعامل میان تمدن ها 140

گفتار سوم: ایجاد کمیسیون های ملی در کشورهای عضو 145

بند 1- نقش مشورتی 147

بند 2- نقش ارتباطی 147

بند 3- نقش اجرایی 148

بند 4- نقش اطلاع رسانی 148

گفتار چهارم: ارتباط با سازمان های غیردولتی 149

مبحث دوم: چالش هاي سازمان يونسكو 152

گفتار اول: اصل عدم مداخله 153

گفتار دوم : فقر توسعه فرهنگي 157

گفتار سوم : فقدان فرهنگ دموكراسي در كشورها 161

عنوان صفحه

نتیجه گیری فصل چهارم 166

نتیجه گیری نهایی 167

منابع و مآخذ 170