شاید یکی از روزمره ترین روش های انسانی برای کسب منافع بیشتر در زندگی ، هم گام شدن باکسانی است که آنها را برای همکاری و همیاری در مسیر موفقیت مناسب می پنداریم و به همین ترتیب فاصله گرفتن و جدایی از کسانی که مستقیم یا غیر مستقیم به منافع ما ضربه می زنند؛ امری فطری که در طول تاریخ منجر به ایجاد و یا از هم گسستن اتحاد های بسیاری در نظام بین الملل شده است . ثمره ی سالها تجربه و تلاش عملی و فکری در این زمینه ، علاوه بر اینکه منجر به روند رو به گسترش هم افزایی و هم کاری بین دولتهای مختلف دنیا گردیده، موجب نوعی نگاه فرا ملی و هم گرایانه در میان دولت مردان و حاکمان کشورهای پیشرفته دنیا شده است .

بزرگترین قدرت فعلی نظام بین الملل یعنی ایالات متحده ، از 50 ایالت مستقل تشکیل شده است که در بسیاری از موارد قوانین ، هنجارها و حتی هویت های متفاوتی برای خود قائلند . ایالت هایی که علی رغم داشتن منافع متعدد مخصوص به خود ، نوعی نگاه به منافع مشترک ، آنها را به گونه ای گرد هم آورده است که با تشکیل دولت ملی واحد ، پلیس فدرال ، ارتش یکپارچه ، نظام مالیاتی سراسری و حتی مجموعه ای از هنجار ها و ارزشهای ملی مشترک قدرتی برتر در دنیا را ایجاد کرده اند . زمانی که موج جنگهای داخلی بین این ایالت ها ، مجلس نمایندگان این کشور را نیز در نوردید ، این ایده بارز تر شد که جدا بودن این ایالت ها از هم نه تنها نمی تواند ابر قدرت بیافریند بلکه رقابت نا سالم و اندیشه های دیگر بودی و دشمن انگارانه در ذهن ملتها و دولتها می تواند ضعفی پایدار را بر این مجموعه حاکم کند .

اگر بخواهیم از نمونه ای مشخص تر نام ببریم ، اتحادیه اروپایی در زمان ما نمونه بارزی از هم گرایی است که بنا به گفته برخی صاحب نظران زمینه ساز بازگشت قدرت و شوکت به اروپا است . فراگیر شدن نوعی هویت دو لایه که مردم و سیاست مداران این منطقه را به سوی نوعی نادیده گرفتن مرز های ملی و حتی چشم پوشی از بخشی از حاکمیت ملی سوق داده است . نباید فراموش کرد که بزرگترین خونریزی های دنیا به دست همین کشورهای اروپایی و بین همینان آغاز گشته است . ارزش این اتحاد کنونی وقتی مشخص می شود که پتانسیل واگرائی بین آنهااز جنگ های 30 ساله گرفته تا جنگ جهانی دوم را ارزیابی کنیم . بنابر این نمی توان این تغییر در روابط بین کشورها و هنجار ها و ساختار ذهنی آنان را نوعی پیشرفت به سوی صلح، امنیت و رفاه پایدار تر ندانست . پیشرفتی که بازحمت و به بهای از دست رفتن جان میلیون ها انسان به دست آمده است و نادیده انگاشتن آن از سوی هر فرد و یا دولتی، جز نشانی از کوتاهی فکر و بسته بودن اندیشه نیست . اتحادیه نو پای آفریقا، سازمان همکاری های شانگهای، اتحادیه منطقه ای آسه آن، هر یک نمونه های دیگری از هم گرایی و اتحاد را به نمایش می گذارند .

شاید سخن گفتن از هم گرایی خیلی آسان تر از انجام آن در عمل باشد اما باید توجه کرد که میزان موفقیت در هم گرایی بسته به عواملی است که بدون در نظر گرفتن آن ها تجربیات تلخی همانند اتحادیه جماهیر شوروی درتاریخ ثبت خواهد شد. از این روست که نسخه هم گرایی یکی از بدیهی ترین و در عین حال دقیق ترین توصیه های قرن جدید به کشورها است. دنیای مدرن پس از اینکه درعهد وستفالیا با تجزیه امپراطوری ها و تشکیل دولت ملت ها سعی در تثبیت مرزهای ملی در اذهان داشت و پس از اینکه این هویت ملی را به کشورهای شرق صادر کرد، در یک چرخش تدریجی به سوی تشکیل همان امپراطوری ها گام بر می دارد با این تفاوت که ساختار های دموکراتیک را بر آن حاکم می کند و یا حداقل میل دارد که حاکم کند .

اگر درگذشته امپراطوری ها در جهت افزایش قدرت سیاسی و جهان گشایی شکل می گرفت، در دنیای جدید علاوه بر قدرت سیاسی به سوی افزایش قدرت اقتصادی، رفاهی و امنیتی گام بر می دارد و البته احترام به مرز های ملی نوعی هویت دولایه را پدید آورده است که می تواند تهدید یا فرصت – بسته به نوع نگاه و عملکرد حاکمان – باشد . حقیقت این است که پست مدرنیته سیاسی نه تنها به عنوان یک راه کار بهره وری اقتصادی و سیاسی بلکه به عنوان یک استراتژی حیاتی به هم گرایی می نگرد. همکاری های منطقه ای و فرامنطقه ای نه صرفا با مذاکرات سیاستمداران و اجبار آن ها بلکه با رشد یک روحیه فراملی گرایی در میان ملت هایی است که به حفظ موقعیت خود و هم افزایی به شکل جدی می نگرند.

کشورهای اسلامی به عنوان مجموعه ای از دولت ملت ها که کمترین اشتراک و شباهت آن ها، همسانی دینی و هم گونی فرهنگ مذهبی است گویا سال هاست که به خوابی عمیق و دردناک فرو رفته اند. فاجعه وقتی بیشتر خود نمایی می کند که بدانیم تعدادی از کشورهای اسلامی علاوه بر اشتراک در دین، دارای پیشینه تاریخی مشترک در وابستگی به یک حکومت واحد بوده اند. زمانی را از سر گذرانده اند که هر کدام از کشورهای اسلامی یا جزئی از امپراطوری بزرگ عثمانی و یا صفویه به شمار می آمده اند. و تاسف بار تر اینکه هم اکنون بسیاری از این کشورها در حوزه های جغرافیایی مشترکی که بیشترین استعداد منطقه گرایی و منافع فرا ملی را دارد می زیند اما با این حال نه از کشورهای خلیج فارس همکاری منطقه ای قابل ذکری مشاهده می شود و نه شمال آفریقا و نه منطقه شام و نه ....

امنیت دسته جمعی، صدور نفت، موازنه تسلیحاتی، مساله فلسطین، گسترش اسلام درسایر کشورها، اصلاحات اقتصادی بنیادین، همه و همه منافع مشترکی هستند که حول آن می توان کارامد ترین ائتلاف های منطقه ای را شکل داد اما این پتانسیل عظیم هم چنان مغفول مانده است. حاکمیت ملی کشورها در شرایط فعلی مساله ای نیست که بتوان آن را نادیده گرفت و مدعی بازسازی کشوری مانند عثمانی سابق شد اما با حفظ حاکمیت ها و دولت ملت های فعلی قطعا می توان نظام هایی از هم کاری و هم گرایی ایجاد کرد که درعین هم افزایی درونی بین مسلمین، آثار شگرفی در افزایش نفوذ و صلابت سیاسی در جهان داشته باشد که کرسی دائم سازمان ملل برای مسلمین حد اقل آن باشد.

نهضت های زنجیره وار بیداری در دو سال اخیر نشان داد که ملت های اسلامی از هم سانی فرهنگی بسیار بالایی برخوردارند که حاکمان توانا و یا اراده استفاده صحیح از این هنجار و پارادایم اجتماعی را نداشته اند. به هر روی مساله تقریب بین مسلمانان با موانعی بسیار روبه روست و در این میان یکی از مهم ترین نکات این مطلب است که عملکرد عالمان دینی و نهاد حوزه های علمی سنی و شیعه چه نقشی را ایفا می کنند؟

شاید بتوان پایان نامه حاضر را گزارشی از تاثیر یکی از جریان های معاصر در حوزه های علمیه اهل سنت بر هم گرایی و واگرایی کشورهای اسلامی با توجه به اختلافات مذهبی دانست . از این منظر شاید بتوان در دنیای شیعه و هم چنین اهل سنت جریان هایی را که در راستای تقریب و یا در خلاف جهت آن گام بر می دارند شناسایی کرد. به عنوان مثال جریان وهابیت در دنیای اهل سنت تاثیرات شگرفی را در ایجاد اختلاف و واگرائی بین مسلمانان و هم چنین حکومت های اسلامی داشته است و یا شاید بتوان از دانشگاه الازهر به عنوان یک نهاد که در راستای تقریب گام برداشته است نام برد.

سوال اصلی که این پژوهش در صدد پاسخگویی به آن است پرسش و واکاوی صدق این مدعا ست که آیا الازهر بر هم گرایی تاثیر مثبت داشته است و اگر داشته است در چه زمان هایی و چگونه این اثر گذاری رخ داده است ؟

سوال مهم دیگری که به آن نیز باید پاسخ داد این است که عوامل و ریشه های این اثر گذاری کدامند؟

در این نوشته سعی شده است تا با استفاده از روش هم بستگی پاسخی مناسب برای این سوالات ارائه گردد.پاسخ احتمالی و موقت به این سوال این است که الازهر نقشی مثبت را در دوران معاصر در جهت وحدت و هم گرایی کشورهای مسلمان ایفا کرده است اما این نقش برای به ثمر نشستن با موانعی مواجه بوده است. در این نوشتار کلید واژه هایی مانند هم گرایی، وحدت، هم اندیشی، نزدیکی هنجاری، آرمان ها و اهداف مشترک دارای اهمیت بالایی هستند که می توانند بیانگر نحوه عملکرد الازهر در ایجاد زمینه های وحدت باشند.

برای بررسی این مفاهیم و درکی صحیح از شیوه کار و فعالیت الازهر در جهان اسلام بایستی روشی برای تحلیل رفتار های وحدت گرا تعیین شود که ما برای این کار از دو تئوری سازه انگاری و مکتب انگلیسی بهر ه برده ایم و در این زمینه نظریات بسیاری از اندیشمندان بخصوص مکتب گروسیوسی را مطرح کرده ایم. در واقع نظریه سازه انگاری با تاکید بر برساختگی روابط بین الملل و اهمیت فرایند های بینا ذهنی و فرهنگی و اندیشه ای اهمیت اقداماتی مانند گفتگو، هم اندیشی، مناظره، نزدیکی فکری را برای ما برجسته می سازد. و از سویی مکتب انگلیسی با بیان مفاهیم مانند جامعه بین الملل، هنجار ها و قوانین مشترک می تواند روشنگر نقشه راه و هدف مشخصی برای فعالیت های یک نهاد فکری و علمی برای رسیدن به هم گرایی باشد. نظریه مکتب انگلیسی نشان می دهد که اتحادیه ای از مجموعه کشورهای اسلامی می تواند یک جامعه بین الملل به شمار آید که با قوانین مشترک برخاسته از ایدئولوژی های مشترک و اعتقادات و ارزش های مشترک ، حرکت مهم و اثر گذاری را در نظام بین الملل از خود نشان دهد که در بر گیرنده منافع تمام اعضا باشد.

استفاده از منابع عربی بخصوص در مورد تاریخ الازهر و مصر یکی از لوازم این پژوهش بوده است که حتی الامکان سعی شده است که اصل کتاب ها رویت شود. استفاده از منابع لاتین به تناسب در حد اقل بوده است و شاید بتوان گفت که از یکی دو مورد و آن هم به صورت محدود تجاوز نمی کند. منابع فارسی مورد استفاده نیز بعضا ترجمه یک متن لاتین یا عربی بوده اند اما به هر صورت سعی بر این بوده است تا مجموعه ای منسجم و مفید برای ذهن خواننده ارائه شود. این پژوهش از لحاظ موضوع، تاثیر دانشگاه الازهر مصر را بر هم گرایی و وحدت بین کشورهای مسلمان و زمنیه های و ریشه های پیدایش آن و از لحاظ زمانی، بازه زمانی معاصر را مورد بررسی قرار می دهد.

نهاد الازهر که به عنوان نخستین مرجع دینی اهل تسنن شناخته می شود و سابقه هزار ساله آن در ترویج علوم و معارف اسلامی، آن را به عنوان یکی از اصلی ترین معاهد برای تحصیل علوم اسلامی در آورده،در کشور مصر با سابقه تمدن 6 هزار ساله قرار گرفته است. کشوری که سابقه سه دین و سه زبان مختلف فرعونی، مسیحی و مسلمان و تغییرات شگرف تمدنی روحیه ای چند صدایی را بر مردم آن حاکم کرده است. سابقه هزار ساله این دانشگاه مملو از تغییرات مذهبی در ریاست و اداره آن بوده است؛ گاهی شیعیان فاطمی بر آن مدیریت می کرده اند و گاهی ایوبیان اشعری مسلک و در برخی اوقات شافعی مذهب ها و گاهی دیگر حنفی ها و یا مالکی ها. این سابقه پر تلاطم از این دانشگاه مرکزی ساخته است با تحمل بالا نسبت به شنیدن صدای مخالف.

به مرور زمان جهان اسلام با چالش هایی مواجه شده است که نیاز به هم صدایی و هم بستگی مسلمانان روز به روز بیشتر احساس می شده است و در این میان رهبران دینی دو مکتب مهم شیعه و سنی عملکرد های خاص به خود را داشته اند. در میان رهبران دینی اهل سنت شاهد دو شاخه متفاوت از لحاظ تمایل به مقوله وحدت اسلامی شکل گرفته است. گروهی موافق آن و گروهی مخالف. اما آنچه اهل سنت را متمایز می کند این است که در میان شیعیان ولو یک نفر هم چون امام خمینی ( ره ) ظهور کرد که منادی وحدت باشد اما جای خالی چنین حرکت انقلابی در میان رهبران و مراجع دینی اهل سنت مشهود است. اما نمی توان فعالیت های نهادهای مذهبی مانند الازهر و شیوخ آن را نادیده گرفت. باید میزان تلاش این شیوخ و نهاد الازهر مورد ارزیابی قرار گیرد و نقطه ضعف های آن آشکار شود تا بتوان نسبت به تقویت این تلاش ها و رفع نقطه ضعف ها تلاش کرد.

پیشینه پژوهش

در مورد الازهر مصر پژوهش های نسبتا خوبی انجام شده که عمدتا تاریخی هستند و در غالب موارد توسط علما و فارغ التحصیلان خود این دانشگاه انجام شده اند؛ از جمله کتاب ارزشمند « الازهر فی الف عام (1988)» نوشته محمد عبدالمنعم الخفاجیکه تاریخ هزار ساله الازهر را از ابتدا تا زمان معاصر مورد بررسی قرار داده است. دراین کتاب ابتدا تاریخچه ی این دانشگاه هم از لحاظ فیزیکی و ساختمانی و هم از لحاظ مدیریتی و نرم افزاری مورد بررسی قرار گرفته است و سپس به معرفی چهره ها و اندیشمندان این دانشگاه می پردازد . این کتاب از تحلیل های تاریخی عمیق و سیاسی به دور است و گویی اصلا در زمینه ارتباط الازهر با قدرت و سیاست پژوهش های بسیار نادری انجام شده است .

در مورد ارتباط الازهر با مساله تقریب که شکل جدی آن در قرن اخیر می باشد نیز پژوهش های کم حجم و ناپیوسته انجام شده است که از آن جمله می توان به مقاله جواد ریاض با عنوان «مسجد الاقصی ، وحدت مسلمین و الازهر ، 2010» اشاره کرد. در این مقاله سیر موضع گیری های الازهر از سال 1926 میلادی تا 2007 میلادی نقل شده است . از جمله کتب مهمی که در این زمینه نگاشته شده است کتاب « الازهر ، تاریخ هزار ساله تعلیمات اسلامی ، 1367 » نگاشته داج بایارد و ترجمه خانم آذر میدخت مشایخ فریدنی است. این کتاب علاوه بر سیر تاریخی، از تحلیل های تاریخی نیز سود می برد اما بسیار خلاصه نگاشته شده است و در برخی موارد با برداشت های اشتباهی از فرهنگ عربی و اسلامی همراه است. آثار دیگری مانند « تاریخ الازهر نوشته سنیه قراعه ، 1968» و هم چنین کتاب ارزشمند « شیعه در مصر از آغاز تا عصر امام خمینی » نوشته یکی از دانش آموختگان الازهر به نام صالح الوردانی که در سا ل 1379 به فارسی ترجمه شده است نکات بسیار مهم و قابل توجهی را در این زمینه مطرح کرده اند .

سایر نوشته هایی که به نحوی به ارتباط الازهر با وحدت اسلامی و مسائل بین المللی اشاره کرده باشند، تعدادی از مقالات روزنامه ای هستند که می توان از تحلیل های آن ها استفاده کرد اما قوت و رصانت کافی را ندارند . در مورد کلیت مصر و تاریخ آن و ارتباط الازهر با شکل گیری فرهنگ در مصر هم کتب فراوانی نوشته شده است که هر چند در ظاهر بی ارتباط به موضوع این نوشته به نظر می رسند اما خواندن آن ها کمک زیادی برای درک شرایط فرهنگی و اجتماعی مصر به شمار می رود. از جمله کتاب « المختار فی ذکر الخطط و الاثار » که در میان عرب ها به کتاب خطط معروف است نوشته محمود بن ابی طی (قرن پنجم هجری) که به تفصیل تاریخ مصر را مورد بررسی قرار می دهد و در ضمن آن به سرگذشت الازهر هم اشاره دارد. مورد دیگرکتاب عالم و مفسر بزرگ قرن 7 آقای سیوطی است که از بزرگان اهل سنت به شمار می رود. کتاب « حسن المحاضره فی تاریخ مصر و القاهره» (قرن 7 هجری) اثر ارزشمند این عالم بزرگ است. نمونه دیگر از همین دست کتاب خطط مقریزی است که نام کامل آن « المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار » است که مقریزی دانشمند و جغرافی دان بزرگ مسلمان آن را د رقرن 9 هجری نگاشته است . با این حال نوشته ای که به علت یابی دقیق رفتار الازهر بپردازد یافت نشد.

3- سوال اصلی پژوهش

الازهر چه تاثیری بر هم گرایی کشورهای مسلمان داشته است و علت این اثر گذاری چیست ؟

سوالات فرعی

گذشته و پیشینه الازهر آیا وحدت گرا بوده است یا تفرق گرا ؟

آیا زمینه های وحدت گرایی در این گذشته یافت می شود ؟

در دوران معاصر چه تحولات و اتفاقاتی در الازهر روی داده است که نسبت به هم گرایی مسلمانان اثر مثبت یا منفی داشته باشد ؟

موج جدید بیداری اسلامی که چند کشور اسلامی و عربی را در بر گرفت و نوعی هم گرایی را رقم می زند آیا از الازهر تاثیر پذیرفته است ؟

5- فرضیه اصلی

الازهر مصر اثر نسبتا مثبتی بر روند هم گرایی کشورهای مسلمان داشته است و عامل آن پیشینه شیعی و افکار سید جمال الدین اسد آبادی بوده است . اما ترس دائمی الازهر از حکومت های وقت و هم چنین فقه سیاسی منفعل اهل سنت موانعی بر سر راه این مطلب بوده اند .

6-فرضیه های فرعی

از ابتدای شکل گیری الازهر توسط فاطمیون تقریب و هم گرایی بین مذاهب مختلف اسلامی و ملل مختلف یکی از محور های اصلی عملکرد الازهر بوده است

در زمان معاصر نیز علمای الازهر در مقابل بیگانگان منادی وحدت بین مذاهب بوده اند و بخصوص پس از ورود سید جمال به الازهر رنگ و بوی تقریب به شدت زیاد شد .

در جریان موج جدید بیداری اسلامی شاهد اثر مثبتی از الازهر نبوده ایم

7- مفروضه های پژوهش

برای اینکه بتوان نتیجه پژوهش حاضر را به صورت منطقی فهم کرد بایستی مطالبی را به عنوان مفروضه پژوهش در نظر بگیریم . نکات ذیل در بر دارنده مفروضه های احتمالی این بحث است .

الف ) ارزش گذاری هم گرایی

آیا تقریب و همگرایی بین کشورهای اسلامی یک امر مطلوب است؟ ملاک این مطلوبیت ارزش های دینی است یا منافع ملی؟ این سوال اول را محقق معاصر احمد مبلغی طی مقاله ای با عنوان فقه وحدت (1383) پاسخ داده اند و محمد خردمند در مقاله ای با عنوان « استراتژی وحدت در اندیشه سیاسی اسلام ( 1379)» پاسخ داده اند و سوال دوم را نیز می توان در آثاری مانند « ملی گرایی و وحدت اسلامی تقابل یا تعامل » به قلم محسن خلیجی و عبدالکریم ارسطو ( 1388) یافت . در واقع این نکته که وحدت اسلامی هم از منظر اسلامی و هم از منظر منافع ملی یک مساله مطلوب است ، به عنوان مفروضه این بحث اخذ شده است .

ج ) آسیب شناسی عصر حاضر

در زمان کنونی چه موانعی بر سر این هم گرایی است؟ بررسی این موانع و آسیب ها به ما نشان می دهد که عوامل مختلفی مانند اختلافات مذهبی و به خصوص اختلاف شیعه و سنی یکی از این عوامل است که در آثار اندیشمندان مختلف اسلامی و از جمله مقاله « وحدت امت اسلامی ، موانع و آسیب ها » در روزنامه جام جم (1388) مورد بررسی قرار گرفته است .

8- متغیر های پژوهش

1- 6 دانشگاه الازهر مصر متغیر مستقل این پژوهش است.

2-6 روند هم گرایی کشورهای مسلمان متغیر وابسته این پژوهش است.

3-6 متغیر واسطه در این نوشته هنجار ها و فرایندهای بینا ذهنی حاکمان و مردم کشورهای مسلمان است.

9- تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی

مفاهیمی که در این پژوهش نیاز به تعریف دارند عبارت اند از :

هم گرایی یا وحدت :

هم گرایی فرآيندي است كه در آن، جوامع از خواست و قدرت هدايت مستقل سياستهاي عمده و اساسي خويش چشم ميپوشند و سعي ميكنند به تصميمهاي مشترك و هماهنگ دست يابند. (آقا بخشی و افشاری راد 1383, مدخل واژه integration)

هم گرایی اسلامی :

به منظور آزمون پذیر کردن ، این مفهوم چنین تعریف می شود . هم گرایی و انسجام اسلامی یعنی پیروان هر مذهبی از مذاهب اسلامی کاری نکنند که احساسات پیروان مذهب دیگر را بر ضد خود بر انگیزند.مقصود، همکاری و هم یاری کشور های دارای اکثریت مسلمان و چشم پوشی از بخشی از حاکمیت و منافع ملی در جهت تامین اهداف مشترک جهان اسلام مانند قضیه فلسطین است .

تقریب بین مذاهب :

این تحقیق به این صورت تعریف می شود : پررنگ کردن اندیشه های مشترک و فراهم آوردن فضای هم دلی برای فهم و درک عقائد اختلافی و هم زیستی مسالمت آمیز.

10- روش شناسی

1-7 انوع روش تحقیق :

ترکیبی از روش و روش تحلیل هرمنوتیک و روش هم بستگی می باشد . توضیح آن که چون ما متن بیانیه ها ، فتاوا و اندیشه های صاحب نظران ومتنفذین الازهر را بررسی خواهیم کرد از روش هر منوتیک استفاده می شود و چون بین اندیشه ها و رفتار دانش آموختگان الازهر و رفتار و اندیشه های هم گرایانه ی آنان و معطوف به تقریب رابطه برقرار می کنیم از روش هم بستگی استفاده می کنیم .

2-7 روش جمع آوری داده ها :

روش جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به صورت کتابخانه ای و استفاده از رسانه های جمعی تلویزیون و اینترنت و مصاحبه با تعدادی از افراد مرتبط به الازهر می باشد .

11- مشکلات و تنگناهای احتمالی

این موضوع با قیود فعلی اش تا به حال کار نشده است و جدید بودن موضوع مقداری کار را مشکل کرده است به خصوص قطع روابط دیپلماتیک ایران و مصر برای سالیان متمادی موجب کاهش تعاملات علمی در این زمینه گشته است. هم چنین مصاحبه با کسانی که به مصر در قالب های فرهنگی و یا سیاسی سفر داشته اند کار سختی بود که مصاحبه با دو تن از این عزیزان میسر شد . نکته قابل ذکر دیگر اینکه منابع لاتین در مورد این موضوع به شدت کم است و باید در اکثر موارد به منابع عربی اکتفا کرد .

12- اهداف و ضرورت پژوهش

نویسنده در این تحقیق در پی آن است تا اولا با ارزیابی دقیق میزان تلاش های الازهر نسبت به مقوله هم گرایی، مشخص کند که آیا می توان این نهاد را نهادی متمایل به وحدت به شمار آورد یا نه؟ و در صورتی که نسبت به سایر نهاد ها مانند دانشگاه جامع نبوی در مدینه که پیام آور وهابیت است ، الازهر وحدت گرایی بیشتری داشته است با ریشه یابی علل این گرایش در صدد تقویت آن بر آییم تا بتوانیم در آینده شاهد شکل گیری ارزش های دینی مشترکی نسبت به هم گرایی و اتحاد کشورهای مسلمان به صورت منطقه ای باشیم . این تحقیق می تواند کمک شایانی به تصمیم سازان سیاست خارجی جمهوری اسلامی داشته باشد تا با شناخت صحیح تر وارد تعامل با نهاد های دینی اهل سنت شوند و با یک تحلیل صحیح به تقویت اموری بپردازند که در شکل گیری وحدت اسلامی موثر است .

13- جنبه های نو آوری و بدیع بودن پژوهش

نگاه به حوزه های علمیه شیعه و یا سنی به عنوان یک عامل تاثیر گزار بر تغییرات اجتماعی و بین المللی امری است که هرچند به آن پرداخته می شود اما از آن جا که دقت های لازم و آشنایی به مبانی علوم اسلامی در فهم پارادایم حاکم بر این عرصه و تحلیل عملکرد آن موثر است این تحقیقات اثر کاملی نمی تواند داشته باشد. از سویی نگاه به مراکز علمی به عنوان یک نهاد بین المللی مساله ای است که حتی تئوری پردازان عرصه روابط بین الملل خیلی متفطن آن نبوده اند و حال آن که از اهمیت بالایی برخوردار است.

14- سازماندهی پژوهش

این نوشته شامل یک هفت فصل و نتیجه گیری است . فصل اول به مقدمه و کلیات اختصاص دارد . بعد از آن به جهت نیاز به یک ساختار فکری برای تجزیه و تحلیل ابتدا چهار چوب تئوریک را خواهیم داشت . در این فصل مفصلا به توضیح دو تئوری سازه انگاری و مکتب انگلیسی پرداخته شده است. فصل بعدی تاریخچه دانشگاه الازهر در طول هزار سال است که تا زمان جنگ جهانی اول را در خود جای داده است.تاریخچه به این جهت مقدم بر سایر فصول شده است که سیر منطقی فهم عملکرد الازهر با توجه به پیشینه آن میسر است و در این بخش به تناسب زمینه ها و ریشه های وحدت گرایی و یا تفرق محوری در الازهر توضیح داده شده است تا برای تحلیل وضعیت الازهر در زمان معاصر با این فاکتور ها آشنا باشیم فصل چهارم که از اهمیت بیشتری و ارتباط وثیق تری با این پایان نامه برخوردار است، تاریخ الازهر در دوران معاصر می باشد که به اوج و فرود های الازهر و مصر وبه تبع آن به وضعیت فرهنگی اهل تسنن خواهد پرداخت. در واقع این بخش حلقه وصلی است از گذشته الازهر به زمان حال و برای ما روشن می سازد که اتفاقاتی که مورد مطالعه و تحلیل ما قرار گرفته اند ، کدامند . به عبارتی قبل از اینکه بخواهیم عملکرد الازهر را تحلیل کنیم بایستی بدانیم که چه عملکردی در زمان معاصر از الازهر سر زده است . فصل پنجم مربوط به موج جدید بیداری اسلامی و ارتباط الازهر با آن است. هر چند که این موضوع بخشی از تاریخ معاصر الازهر است اما به جهت اهمیت در فصلی جداگانه آمده است. فصل ششم به سنجش شاخص های تعیین شده در رفتار الازهر اهمیت می دهد تا نتیجه گیری را راحت کند. و در پایان نتیجه این بحث را تقدیم شما خواهد کرد .

دریافت فایل

جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید

مطالبتان را برای ما ارسال کنید!

به روز ترین مرجع فایل های فروشگاهی

پر بازدید ترین مطالب

آخرین مطالب

مطالب تصادفی

تبلیغات

تأثیر الازهر مصر بر همگرایی کشورهای مسلمان