به روز ترین مرجع فایل های فروشگاهی

بررسی وضعیت حقوقی غایب مفقودالاثر

بررسی وضعیت حقوقی غایب مفقودالاثر

1-1-مقدمه

بعد از این که مفقود الاثر بودن غایب محرز شد، برای حفظ و اداره‌ی اموالش، امینی به وسیله‌ی دادگاه تعیین خواهد شد. قبل از تعیین امین، قانونگذار حفظ و نظارت اموال غایب را بر عهده‌ی دادستان قرار داده است. بنابراین دادستان یا نماینده‌ی او باید اقدامات لازم برای حفظ اموال غایب را به عمل آورد؛ مثلاً آنها را مهر و موم کند، اموال ضایع شدنی را بفروشد و طلب غایب را وصول نماید.هر گاه غایب مفقود الاثر در خارج از ایران اموالی داشته باشد، حفظ و نظارت اموال مزبور تا تعیین امین به عهده‌ی مأمورین کنسولی خواهد بود و وظایف و اختیارات آنان همان است که برای دادستان‌ها مقرر شده است. قانونگذار برای جلوگیری از حیف و میل اموال غایب، تعیین شخص مورد اعتمادی را به عنوان امین پیش بینی نموده است. برابر با ماده‌ی 1012 ق.م: «اگر غایب مفقود الاثر برای اداره اموال خود تكلیفی معین نكرده باشد و كسی هم نباشدكه قانوناً حق تصدی امور او را داشته باشد محكمه برای اداره اموال او یك نفر امین معین می‌كند و تقاضای تعیین امین فقط از طرف مدعی العموم و اشخاص ذی نفع در این امر قبول می‌شود.»قانونگذار به دادگاه اختیار داده که از امینی که تعیین می‌کند ضامن بگیرد یا تضمینات دیگری اخذ نماید تا هرگاه امین در حفظ اموال غایب تقصیر کند یا اموال او را حیف و میل نماید، جبران خسارت وارده ممکن باشد.

کسی که در زمان غیبت غایب عملاً متصدی امور او بوده است در تعیین امین برای غایب بر دیگران مقدم خواهد بود. (ماده‌ی 132 ق.ا.ح) به علاوه در تعیین امین، وراث غایب بر دیگران مقدم هستند مشروط بر این که حاضر به دادن ضامن یا تضمین دیگر مطابق نظر دادگاه باشند. (ماده‌ی 1014 ق.م) .ماده‌ی 126 قانون امور حسبی به دادگاه صلاحیت‌دار برای نصب امین و ماده‌ی 114 ق.ا.ح به غایب مفقود الاثری که در خارج از ایران اموالی دارد اشاره کرده است.

1-2-علت انتخاب موضوع

با توجه به این که انسان همیشه و در تمام دوران درصدد تلاش برای تامین نیازها و خواسته های خود بوده است و سعی در تامین ضروریات زندگی خود داشته، همین امر موجب شده رسیدن به این هدف ، خود فعالیتهای متفاوتی را انجام دهد. به عنوان مثال برای این که شغل و درآمد مناسبی داشته باشد، گاهی مجبور است دور از خانه و کاشانه خود مشغول فعالیت شود.عامل دیگری که انسان را به دور شدن از محل سکونت خود سوق می دهد، مسافرت های علمی و گردشی و ورزشی می باشد. بنابراین یکی از مواردی که موجب می شود خانواده و بستگان و نزدیکان فرد مدتی از او بی خبر باشند، همین سفرهاست. اما گاهی همین سفرها می تواند به هر دلیل سبب مفقود شدن مسافر گردد و گاهی هم ممکن عامل های دیگر غیر از مسافرت باعث شود بستگان کسی مدت ها هیچ اطلاعی از زنده بودن یا نبودن او در دست نباشد.

در کشور ما با شروع جنگ تحمیلی، عامل جنگ باعث شد تعداد مفقودین بیشتر شده و از حیات و یا ممات بسیاری از رزمندگان، در آن زمان خبری نداشته باشیم. بنابراین حمایت حقوقی از این اشخاص، پیش شرط ضروری تحقق هدف اصلی قانونگذار یعنی نظم اجتماعی است. علاوه بر این تمام اشخاص برای داشتن روابط مشروع و منطقی با دیگران نیازمند حمایت قانونی می باشند. لذا در ایران قانون مدنی 1307 و اصلاحات بعد آن در ماده 1011 لغایت 1030 و همچنین قانون امور حسبی مصوب 2 تیر ماه 1319 و اصلاحات بعد آن از ماده 126 لغایت ماده 161 را به بیان احکام حقوقی غائب مفقودالاثر اختصاص داده اند. البته چند ماده نیز در قانون مدتی در باب طلاق و ارث وجود دارد که به مساله غائب مفقودالاثر می پردازد.

1-3- بیان مساله اساسی

با توجه به این که موضوع این تحقیق اثر حکم موت فرضی بر دارایی و نکاح غائب مفقودالاثر می باشد لذا به تبیین و بررسی این مفاهیم پرداخته شده است.. در این راستا آیین و شرایط صدور حکم موت فرضی بررسی می شود و سپس آثار مالی و غیر مالی صدور حکم موت فرضی را بررسی می کنیم پس از صدور حکم موت فرضی اموال غائب به ورثه منتقل خواهد شد. نسبت به اموال غیر مالی غائب آنچه مورد توجه قرار گرفته، طلاق زوجه غائب، مهریه، تغییرات احتمالی سهم الارث و ... می باشد. شاید سوال باشد که حضانت برای زوجه غائب حق است یا تکلیف و آیا تغییراتی در سهم الارث زوجه غائب رخ می دهد و در صورت طلاق سهم الارث زوجه به چه صورت خواهد بود همچنین حقوق و تکالیف طلبکاران مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در این تحقیق سعی خواهد شد که به طور کلی اثر حکم موت فرضی بر تمامی دیون و طلب های غائب مفقودالاثر و ازدواج او مورد بررسی قرار گیرد و حد وسطی بین نظرات فقها و حقوق دانان به دست آید. اختلاف نظرهای موجود در بین فقها، به طور مثال در بحث آغاز شروع عده در صورتی که غائب فوت کند ، ماهیت عده ای که قاضی زوجه را طلاق می دهد و همچنین وضعیت حقوقی اموال غائب و حقوق و تکالیف طلبکاران و سکوت قانون گذار در برخی مسائل ما را بر این داشته تا به بررسی این مسائل بپردازیم.

1-4-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

مسأله غایبان مفقودالاثر، در تمام نظام های حقوقی، قوانین و مقررات کشورها، دکترین حقوقدانان و عقاید علمای مذهبی ریشه دارد. قدمت و سابقه این موضوع به بدو پیدایش جوامع بشری برمی گردد. با وجود این و علیرغم وضع قوانین و مقررات متعدد، در این زمینه هنوز هم با مسائل و مشکلات حقوقی روبرو هستیم.

مراد از غائب مفقودالاثر، فردی است که برای مدت نسبتاً طولانی از محل خود غائب بوده و از او هیچ گونه خبری در دست نباشد. به این معنی که معلوم نیست زنده است یا مرده و اما اگر مدت نسبتاً کوتاه غائب باشد و یا این که بدانند زنده است ولی محل او معلوم نباشد، غائب مفقودالاثر شناخته نمی شود اگر چه غیبت او، مدت طویلی به طول بیانجامد و یا هیچ زمانی برنگردد. تشخیص طولانی بودن مدت به عهده عرف است که به اعتبار زمان یا مکان تغییر می نماید. در صورتی که غایب مفقودالاثر از خود دارایی یا زنی را به جای نگذارده باشد، وضعیت او مورد گفتگو قرار نمی گیرد، زیرا هیچ گونه اثری در بر ندارد ولی چنانچه غائب از خود دارایی یا زنی باقی گذارد، هر یک از این دو وضعیت مورد بحث می باشد.آثار مالی و غیر مالی ای که صدور حکم موت فرضی به جای می گذارد، از قدیم الایام در فقه امامیه و مذاهب اربعه اهل سنت مورد بررسی های اجتهادی قرار گرفته است که در این تحقیق مواردی از این دسته اظهارنظرها و آرای فقها و حقوقدانان و همچنین قوانین موضوعه مربوط را ذکر می شود.

1-5-سوالات تحقیق

1- وضعیت حقوقی اموال بعد از صدور موت فرضی تا قبل احراز فوت واقعی تا پس از بازگشت چیست؟

2-اگر همسر غائب طلاق نگرفته باشد و از راهی که قانون گذار در این باره در فقه اسلامی مقرر داشته است استفاده نکند آیا می تواند یا ملزم است به استناد همین حکم عده نگه داشته و پس از انقضای آن ازدواج کند یا اثر حکم موت فرضی فقط در امور مالی است و موجب انحلال نکاح نمی گردد؟

عنوان صفحه

فصل اول-کلیات تحقیق 2

1-1-مقدمه......... 3

1-2-علت انتخاب موضوع...................... 3

1-3- بیان مساله اساسی.......................... 4

1-4-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق .....5

1-5-سوالات تحقیق............................... 6

1-6- فرضیه های تحقیق........................ 6

1-7-ادبیات و پیشینه تحقیق................... 6

1-8-مشکلات پیش روی........................ 8

1-9-اهداف مشخص تحقيق................... 8

1-10-جنبه جديد بودن و نوآوري در تحقيق.............................. 9

1-11- روش تحقیق................................ 9

1-12- تقسیم مطالب .............................9

فصل دوم – ادبیات و پیشینه تحقیق......... 10

2-1- مفاهیم.... 11

2-1-1-تعاریف واژه ها........................ 11

2-1-1-1-غایب مفقود الاثر................. 12

2-1-1-2-مفهوم موت و اقسام آن....... 15

2-1-2- مفهوم غیبت ...........................16

2-1-2-2- علل ایجاد مفهوم حقوقی غیبت.............................. 19

2-2-پیشینه فقهی موضوع................... 21

2-2-1- پیشینه فقهی مربوط به امور مالی غائب...................... 24

2-2-2- پیشینه فقهی مربوط به امورغیرمالی............................ 33

فصل سوم:آثارغیر مالی صدور حکم موت فرضی........... 36

3-1-طلاق زوجه مفقود....................... 37

3-2 -عده زوجه................................... 45

3-3-حضانت اولاد............................... 47

3-4- ازدواج دختر غائب ......................48

3-5- غیبت زوجه................................. 49

3-6- بازگشت غایب............................ 50

3-6-1- بازگشت مفقود بعد از ازدواج زوجه......................... 55

3-6-2- معلوم شدن وفات شوهر غائب در خلال عده وفات. 57

فصل چهارم-آثار مالی صدور حکم موت فرضی.............................. 59

4-1-تقسیم سهم الارث غائب ...........60

4-2-نفقه زوجه غائب مفقود الاثر...... 62

4-3- مهریه زوجه غائب..................... 63

فصل پنجم:آیین رسیدگی به صدور حکم موت فرضی.......................... 65

5-1- اقدامات دادگاه قبل از صدور حکم موت فرضی............. 66

5-1-1- نصب امین برای اداره اموال غائب.............................. 70

5-1-2-دادن اموال به تصرف موقت ورثه............................... 80

5-2-اقدامات دادگاه بعد از صدور حکم موت فرضی.............. 88

5-2-1- صدور حکم موت فرضی..... 91

5-2-2- نحوه رسیدگی دادگاه............. 96

5-2-3- غیابی یا حضوری بودن حکم موت فرضی............... 100

5-2-4- قابل پژوهش یا فرجام بودن حکم موت فرضی........ 105

5-2-5- بازگشت غایب و الغای حکم موت فرضی.............. 109

نتیجه گیری..... 110

پیشنهادها............................................. 115

فهرست منابع.. 117

چکیده انگلیسی................................... 123