به روز ترین مرجع فایل های فروشگاهی

مقایسه حقوقی دعوای خلع ید با دعوای رفع تصرف عدوانی در حقوق موضوعه ایران

عنوان صفحه

چكيده ........................................ 1

مقدمه......................................... 2

كليات......................................... 5

1- بیان مساله............................... 6

2-سوالات تحقيق ................................. 10

3- فرضيه هاي تحقيق ............................ 10

4- روش انجام تحقيق و گرد آوري مطالب............. 11

5- پيشينه تحقيق .............................. 11

 فصل اول : مباني نظري پژوهش

مبحث اول : تعريف خلع يد و شرايط وقوع و طرح دعوي خلع يد 13

1) معناي لغوي خلع يد ......................... 13

2) معناي اصطلاحي خلع يد ....................... 13

3) معناي اصطلاحي خلع يد از ديد قانون مدني ..... 13

4) معناي اصطلاحي خلع يد در رويه قضايي ......... 14

مبحث دوم : سابقه تاريخي تصرف عدواني ........... 15

1) سابقه تاريخي تصرف عدواني ................... 15

2) سابقه تاريخي دعوي خلع يد ................... 16

3) سابقه دعوي رفع تصرف عدواني و خلع يد در حقوق ايران 18

الف) سابقه دعوي رفع تصرف عدواني در حقوق ايران 18

ب) سابقه دعوي خلع يد در حقوق ايران ........... 19

 فصل دوم : وجوه ماهوي افتراق بين تصرف عدواني و خلع يد

گفتار اول : اركان اساسي دعوي رفع تصرف عدواني . 21

الف ) عنصر مادي .............................. 22

ب ) عنصر معنوي ............................... 23

ج ) ماهيت تصرف ............................... 24

1 ) تعريف تصرف ............................... 24

2) مقايسه مالكيت و تصرف ...................... 25

3 ) مقايسه تصرف و اقباض ...................... 26

4 ) شروط تاثير تصرف ........................... 26

الف ) آثار تصرفي كه موقوف بر مدت نيست ......... 27

ب ) آثار تصرفي كه موقوف بر مدت است ............ 28

گفتار دوم : سبق تصرف خواهان .................. 29

1 ) تصرف مفيد يا معتبر ........................ 30

2 ) تصرف معيوب ............................... 30

3 ) تصرف با حسن نيت .......................... 30

گفتار سوم : لحوق قانوني تصرف خوانده ........... 33

1 ) استقرار تصرف خوانده و سلب تصرفات خواهان .. 33

2 ) مدت و ميزان تصرف خوانده .................. 34

گفتار چهارم : عدواني بودن تصرف خوانده ........ 36

گفتار پنجم : اركان اساسي و تشكيل دهنده خلع يد 38

الف ) ماهيت حقوقي خلع يد ..................... 39

1 ) مفهوم خلع يد در ايفاي ناروا .............. 40

2 ) مفهوم خلع يد در غصب ...................... 40

ب ) خلع يد در غصب اموال منقول ................ 42

ج ) خلع يد در غصب اموال غير منقول ............. 42

گفتار ششم :‌ اركان و عناصر دعوي خلع يد ........ 45

الف ) عناصر .................................. 45

ب ) ضرورت وجود قهر و غلبه و عدوان ............ 49

ج ) مالكيت در دعوي خلع يد .................... 50

گفتار هفتم : اركان دعوي خلع يد ............... 53

1 ) استيلا و وضع يد مدعي عليه ................. 53

2 ) عدواني بودن تصرفات متصرف.................. 58

3 ) ما لكيت خواهان ........................... 61

فصل سوم : مقايسه دعوي تصرف عدواني وخلع يد از جهت آيين رسيدگي

مبحث اول : وجوه اشتراك در رسيدگي به دعوي تصرف عدواني و خلع يد 63

گفتار اول :‌ وجوه اشتراك ....................... 63

1 ) اصول دادرسي .............................. 63

2 ) قابليت تجديدنظر خواهي ..................... 66

3) ا ستناد ................................... 67

4 ) عناصر تشكيل دهنده ........................ 67

5 ) صلاحيت .................................... 68

گفتار دوم :‌ دعاوي طاري........................ 68

1 )‌دعوي ورود ثالث ............................ 69

2 )‌دعوي جلب ثالث ............................. 71

3 ) دعوي تقابل ............................... 71

4 ) دعوي اضافي ................................ 72

گفتار سوم : وجوه ا فتراق در رسيدگي به دعوي خلع يد و تصرف عدواني 75

1 ) رعايت تشريفات دادرسي...................... 75

2 ) كساني كه حق طرح دعوي دارند ............... 75

3 ) هزينه دادرسي ............................. 76

4 ) رسيدگي خارج از نوبت ..................... 77

5 ) مساله تحصيل دليل ......................... 78

6 ) ا عتبار امر قضاوت شده .................... 79

گفتار چهارم: وجوه افتراق بین دعاوی خلقع ید و تصرف عدوانی از حیث میان تصرف
و مالکیت...................................... 80

 فصل چهارم : احكام وآثار تصرف عدواني و مرجع رسيدگي كننده

مبحث اول : احكام و آثار دعوي تصرف عدواني ..... 86

گفتار اول : دستور موقت در دعاوي تصرف عدواني .. 86

گفتار د وم : مسا له مالكيت در دعاوي تصرف عد واني 87

گفتار سوم :‌ انكار و ترديد و ادعاي جعل در مقابل اسناد ارائه شده در دعاوي تصرف عدواني ............................. 89

گفتار چهارم : تصرف مجدد و مزا حمت و مما نعت از اجراي حكم 89

مبحث دوم : مرجع رسيدگي كننده به دعوي تصرف عدواني و تصميمات
مربوط به آن.................................... 91

مبحث سوم : اجراي حكم رفع تصرف عدواني ......... 94

گفتار اول : اجراي فوري احكام دادگاهها در د عاوي تصرف عدواني 94

گفتار دوم : چگونگي اجراي حكم در مورد مستحدثات و اعياني در محكوم به ............................................... 95

گفتار سوم : تجديدنظر از احكام صادره در د عاوي تصرف عدواني 97

 فصل پنجم : احكام اختصاصي خلع يد و آثار آن

مبحث اول : احكام اختصاصي خلع يد در اموال مفروز100

گفتار اول : ‌احكام اختصاصي خلع يد در اموال مفروز منقول 100

گفتار دوم: احکام اختصاصی خلع ید درا موال مفروز غیرمنقول102

مبحث دوم : احكام اختصاصي خلع يد در اموال مشاع 103

گفتار اول : احكام اختصاصي خلع يد در اموا ل منقول مشاع 103

گفتار دوم : احكام اختصاصي خلع يد در اموال غير منقول مشاع 104

مبحث سوم : اجراي احكام دعاوي خلع يد .......... 108

گفتار اول : كليات اجراي احكام ................ 108

گفتار دوم : چگونگي اجراي احكام دعاوي خلع يد .. 109

گفتار سوم : احكام اختصاصي خلع يد از جهت اجراي حكم 112

مبحث چهارم : اجراي احكام دعاوي تصرف عدواني ... 113

گفتار اول : اجراي احكام دعواي تصرف ........... 113

گفتار دوم : اجراي احكام دعوي ممانعت از حق ..... 114

گفتار سوم : اجراي احكام دعوي مزاحمت ........... 115

گفتار چهارم : تفاوت اجراي احكام دعوي خلع يد و تصرف عدواني 115

نتيجه گيري .................................... 116

منابع ........................................ 123

چکیده:

خلع يد به معناي اخص يا همان دعواي مالکيت که طي آن مالک ملک رفع تصرف ديگري را از ملک خود خواستار است؛ ارکان دعواي خلع يد اثباتمالکيت خواهان، تصرف خوانده و عدواني بودن تصرفات است، این درحالی است که در قوانین موضوعه ایران نوع دیگری از حمایت از مالکیت وجود دارد که تحت عنوان دعوای رفع تصرف عدوانی شناخته می شود و بر خلاف خلع ید خواهان نیازی به اثبات مالکیت خود نیست. چنانچه در تعریف این دعوا در قانون آئین دادرسی مدنی چنین آمده است که م158 ق.آ.د.م « دﻋﻮاي ﺗﺼﺮف ﻋﺪواﻧﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از : ادﻋﺎي ﻣﺘﺼﺮف ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮاﻳﻨﻜﻪ دﻳﮕﺮي ﺑﺪون رﺿـﺎﻳﺖ او ﻣـﺎلﻏﻴﺮﻣﻨﻘﻮل را از ﺗﺼﺮف وي ﺧﺎرج ﻛﺮده و اﻋﺎده ﺗﺼﺮف ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﻣﺎل درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ» .

ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺗﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺗﺼﺮف ﻋﺪواﻧﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از: ﺳﺒﻖ ﺗﺼﺮف ﺷﺎﻛﻲ و ﻟﺤﻮق ﺗﺼﺮف ﻣﺸﺘﻜﻲ ﻋﻨﻪ (ﻣﺘﺸﺎﻛﻲ). این درحالی است که در دعاوي تصرف که خود شامل دعاوي تصرف عدواني و مزاحمت و ممانعت از حق بوده نیز شباهت هایی با دعوای خلع ید داشته که می تواند زمینه ساز بروز خلط مبحث و احیاناً صدور احکام نادرست یا در حداقل اطاله دادرسی باشد. در این راستا تشخیص جهات افتراقی این دو دعوا ضمن تحلیل محتوایی هر یک از ضروریات است، امری که هدف پژوهش حاضر است.

 مقدمه

خلع ید به لحاظ حقوقیعنوان دعوایی است که مالک یک مال غیر منقول(خانه، مغازه، زمین، آپارتمان) بطرفیت متصرف غیرقانونی مال خود اقامه می کند و از دادگاه (امروزه شورای حل اختلاف) می خواهد که به روند تصرف غیر مجاز متصرف پایان بخشیده و ملک، زمین، مغازه، آپارتمان وی را از تصرف او خارج کرده و تحویل او بدهند .

ارکان دعوی خلع ید عبارتست از، مالکیت خواهان، تصرف متصرف و عدوانی بودن تصرف است و این ارکان در ماده 690 نیز شامل، مالکیت شاکی و این که متهم متصرف است و این تصرف من غیر حق است.دردعوی اخیر، سبق تصرف عدوانی لازم نیست تا شکایت مطح شود.

به عبارت دیگررسیدگی به دعوای خلع ید فرع بر اثبات مالکیت است. حال در صورتی که اصل مالکیت خواهان محل نزاع واقع شده و دلایل و مدارک کافی برای اثبات مالکیت خود نداشته و مطالب و اظهارات وی حاکی از نوعی ادعای مالکیت باشد که احراز آن منوط به رسیدگی مستقل به این ادعاست، در اینجا دعوای خلع ید خواهان به‌ تنهایی قابلیت استماع نداشته و به استناد ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی قابل رد می‌باشد؛ چراکه خواهان ادعایی مطرح کرده که در ردیف خواسته نیامده است.

درکنار دعوای خلع ید، دعوای تصرف عدوانی نیز ازجملهموضوعاتمبتلابهمحاکمودستگاهقضاییکهدرصدزیادیازپروندههایدادگستریراتشکیلمیدهد.

تصرف كه از آن به يد تعبير مي‌شود عبارت است از سلطه و اقتداري كه شخص به طور مستقيم يا به واسطه غير، بر مالي دارد. عدوان در لغت يعني ظلم و ستم آشكار[1]. و اصطلاحاً فعل يا ترك فعل قابل نكوهش است كه خلاف عرف يا قانون يا عقل سليم باشد.

واژهتصرفدرحقوقماسابقهدیرینهاییداردچراکهازنظرفقهیدرمباحثفقهاقاعدهیدومباحثمربوطبهغصببینفقهامطرحونظراتمختلفیپیرامونآنبینایشانوجوددداردوباتوجهبهاینکهقوانینحاکمبرکشورماعمدتاًازفقهمتاثراستوشرطتاییدمصوباتتوسطشوراینگهبانحداقلعدممغایرتمصوباتباشرعمیباشد،لذابررسیفقهیمسالهدرشناختبهترموضوعحقوقیموثرمیباشدبرایمثالقانونمدنیمتاثرازفقهاسلامیدرماده35ق.متصرفبهعنوانمالکیتراامارهمالکیتدانستهوازآنجاییکههمیشهتصرفملازمهبامالکیتندارددرآخرمادهقانونگذاراشارهنمودهمگراینکهخلافآناثباتگردد . اینقاعدهموجبثباتدروضعیتجامعهدرموردتصرفاتوجلوگیریازهرجمرجدراجتماعمیشود .

قانونگذاردرجهتحمایتازاینوضعیتجامعهوبااینهدفمبادرتبهپایهکذاریدعاویتصرفعدوانیباشرایطخاصخودنمودتاازقدرتنماییشخصیافرادجهتدستیابیبهحقوقاحتمالیخودبخصوصمالکیتجلوگیریشودواینگونهافرادجهتاستیفایحقخوددازطریقمحاکمباطرحدعاویمشابهمثلخلعیدواثباتمالکیتاقدامنمایند .تصرف عدواني بمعني اعم، عبارت است از خارج شدن مال از يد مالك يا قائم مقام قانوني او بدون رضاي وي و يا بدون مجوز قانوني. عدم رضاي مالك يا عدم اذن قانوني او موجب تحقق عدوان است اين نوع تصرف در مادۀ 308 قانون مدني بيان شده و مفاد اين ماده از حديث «علي اليد ما اخذت حتي تؤديه» گرفته شده است. موضوعتصرفعدوانیاستکهایندعواعبارتاستازدعویمتصرفسابقکهدیگرانبدونرضایتاومالغیرمنقولراازتصرفاوخارجکردهومتصرفسابقاعادهتصرفخودرانسبتبهاینمالدرخواستمینماید.

 درمحاکمشهرستانهایکوچککهشغلاکثرافرادکشاورزیاستعمدهدعاویمربوطبهاراضیکشاورزیباعنوانتتصرفعدوانییاایجادمزاحمتوممانعتازحقدرمحاکمقضاییاقامهگردد،لذامحاکماینگونهشهرهابامباحثراجعبهتصرفعدوانیمزاحمتازوممانعتازحقومقرراتمربوطبهآنچهازجهتشکلیوچهازجهتماهویمرتباًمواجهمیباشند.

تصرفعدوانیمثلسایردعاویدارایارکانوشرایطیمیباشدکهبادعاویهمچونخلعیدواثباتمالکیتمشابههستندتفاوتدارد . دراینگونهدعاویحاکمحقوروددرموضوعمالکیتطرفینرانداشتهوصرفاًسبقولحوقتصرفاتشاکیومشتکیعنهوعدوانیبودنتصرفاتلاحقهراملحوظنظرقرارمیدهد.

همانگونه که گفته شد،خلع يد به معني اخص يعني رفع سلطه و تصرف غاصب از اموال توسط مالک و دعوايتصرف عدواني يعني رفع سلطه و تصرف غاصب توسط متصرف سابق، ارکان دعواي خلع يد اثباتمالکيت خواهان، تصرف خوانده و عدواني بودن تصرفات است و ارکان دعواي تصرف عدوانيسبق تصرفات خواهان، لحوق تصرفات خوانده وعدواني بودن تصرفات مي باشد، بنابراين ايندو دعوي کاملاً متفاوت بوده است زیرا منشاء دعوای خلع ید غصباست و هیچ قراردادی بین مالک و متصرف وجود ندارد در حالی که

[1]- رحيمي‌نيا، مصطفي؛ فرهنگ صبا، تهران، صبا، 1383، چ 2، ص 475.