به روز ترین مرجع فایل های فروشگاهی

«نظریه مسئولیت حمایت از دیدگاه حقوق بین¬الملل»word

چکیده

مسئولیت حمایت، هنجاری در حال شکل­گیری در عرصه حقوق و روابط بین­الملل است که این هدف بزرگ را در ذهن خود می پروراند که در آینده هیچ­گاه اقدام برای حمایت از حقوق انسانی در برابر نقض­های گسترده، ناکام نماند. به همین منظور، اقدام به ایجاد مسئولیت­ها و تعهداتی برعهده کشور­ها و جامعه بین­المللی می­کند؛ بدین معنا که مسئولیت اولیه برای حمایت از مردم یک کشور در برابر شرارت­های گسترده و بی­پایان علیه حقوق بشری بر عهده همان کشور خواهد بود و در صورتی که آن کشور نخواهد یا نتواند به مسئولیتش در حمایت از مردمش عمل نماید و در انجام مسئولیتش در توقف یا دفع آسیب­های غیرقابل جبران و وسیع علیه حقوق بشری شدیداً ناکام ماند یا اینکه خود موجب ایجاد چنین شرارت­ها و آسیب­هایی باشد، جامعه بین المللی مسئول است تا مداخله نماید و از حقوق بنیادین انسانها در درون کشورها، حمایت نماید. مسئولیت حمایت از به هم پیوستن، سه مسئولیت پیشگیری، واکنش و بازسازی، قوام یافته است. در این نظریه، اقدامات نظامی، تنها در مواقع استثنایی و به عنوان آخرین راه حل برای نجات جان و زندگی انسان­ها، ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. نهاد­های بین­الملی، از جمله ملل متحد، در پی اجرایی ساختن هر چه سریع­تر مسئولیت حمایت هستند؛ اما با وجود توانمندی­های مناسب منظقه­ای و بین­المللی، هنوز سازوکار مشخصی برای اجرایی ساختن این نظریه وجود ندارد.

 فهرست مطالب

 عنوان صفحه

 پیشگفتار 1

مقدمه 2

 بخش نخست: مسئولیت حمایت؛ از یک ایده تا یک هنجار بین­المللی 6

فصل نخست: طرح ایده مسئولیت حمایت 7

گفتار نخست: معنا و مفهوم نظریه مسئولیت حمایت 8

مبحث نخست: چگونگی خلق اصطلاح"مسئولیت حمایت" 9

بند نخست: اقدامات اولیه زمینه­ساز ظهور نظریه مسئولیت حمایت 9

بند دوم: تلاش­های کوفی عنان برای زمینه­سازی طرح ایده مسئولیت حمایت 11

بند سوم: کمیسیون بین­المللی مداخله و حاکمیت کشورها 14

مبحث دوم: نظریه های زمینه ساز ظهور نظریه مسئولیت حمایت 17

بند نخست: نظریه «وظیفه دخالت» 18

بند دوم: نظریه «جامعه بین­المللی» 19

بند سوم: نظریه «امنیت انسانی» 21

بند چهارم: نظریه «حاکمیت فردی» 22

بند پنجم: نظریه «حاکمیت به مثابه مسئولیت» 23

مبحث سوم: تعریف و اصول نخستین نظریه مسئولیت حمایت 25

مبحث چهارم: تشریح برخی الفاظ کلیدی تعریف نظریه مسئولیت حمایت 30

بند نخست: مقصود از "هنجار بین­المللی­ای در حال شکل­گیری" در تعریف نظریه

مسئولیت حمایت 31

بند دوم: معنای اصطلاح مسئولیت در نظریه مسئولیت حمایت 33

بند سوم: معنای اصطلاح دولت­های ناتوان یا در حال ناتوان شدن 36

بند چهارم: رابطه شدت بحران و استناد به مسئولیت حمایت 38

گفتار دوم: اقدامات سایر نهادهای بین­المللی در مفهوم سازی مسئولیت حمایت 41

مبحث نخست: اقدامات نهادهای بین­المللی پس از گزارش کمیسیون تا سند نهایی

نشست سران کشورها 42

بند نخست: گزارش هیأت عالی رتبه 42

بند دوم: گزارش دبیرکل در پاسخ به گزارش هیأت عالی رتبه 46

بند سوم: سند نهایی نشست سران در سال 2005 48

مبحث دوم: اقدامات نهادهای بین­المللی پس از انتشار سند نهایی نشست سران جهان 52

بند نخست: اقدامات شورای امنیت در نهادینه­سازی مفهوم مسئولیت حمایت 52

بند دوم: گزارش دبیرکل ملل متحد در اجرای مسئولیت حمایت در سال 2009 54

بند سوم: اقدامات مجمع عمومی در زمینه مسئولیت حمایت در سال 2009 59

فصل دوم: جایگاه نظریه مسئولیت حمایت در حقوق بین­الملل کنونی 62

گفتار نخست: نسبت نظریه مسئولیت حمایت با مداخلات بشردوستانه 62

مبحث نخست: مفهوم و جایگاه اصل مداخلات بشردوستانه در حقوق بین­الملل 63

بند نخست: مفاهیم سنتی مداخلات بشردوستانه 64

بند دوم: مفاهیم معاصر مداخله بشردوستانه 66

مبحث دوم: نظریه مسئولیت حمایت؛ جایگزینی برای اصل مداخلات بشردوستانه 71

گفتار دوم: اصول بنیادین منشور ملل متحد و نظریه مسئولیت حمایت 74

مبحث نخست: تقابل اصل حاکمیت کشورها و نظریه مسئولیت حمایت 74

مبحث دوم: تقابل اصل عدم مداخله در امور داخلی کشورها و نظریه مسئولیت حمایت 80

بند نخست: اصل عدم مداخله در حقوق بین­الملل 81

بند دوم: تقدم حقوق بنیادین بشری بر اصل عدم مداخله 85

مبحث سوم: تقابل اصل منع توسل به زور در روابط بین­المللی و نظریه مسئولیت حمایت 86

جمع بندی بخش اول 91

 بخش دوم: مسئولیت حمایت؛ از یک نظریه تا اصلی اجرایی 93

فصل نخست: تعهدات اجرایی نظریه مسئولیت حمایت 94

گفتار نخست:تعهد به پیشگیری و بازسازی در بحران­های شدید انسانی 95

مبحث نخست: اجرای مسئولیت پیشگیری در نظریه مسئولیت حمایت 95

بند نخست: تحلیل وضعیت­های بحران­آفرین 100

بند دوم: ضرورت تأسیس نهاد هشدار به­هنگام و اولیه 103

بند سوم: اقدامات پیشگیرانه ساختاری 106

بند چهارم: اقدامات پیشگیرانه مستقیم 110

مبحث دوم: اجرای مسئولیت بازسازی در نظریه مسئولیت حمایت 113

بند نخست: بازیابی نظام امنیتی و سیاسی 115

بند دوم: بازیابی نظام قضایی 117

بند سوم: بازیابی اقتصادی و اجتماعی 119

گفتار دوم: تعهد به واکنش در بحران­های شدید انسانی 120

مبحث نخست: واکنش­های قهری غیرنظامی مسئولیت حمایت 120

بند نخست: واکنش­های سیاسی، دیپلماتیک 121

بند دوم: واکنش­های اقتصادی 123

بند سوم: واکنش­های ­امنیتی 125

مبحث دوم: واکنش­های قهری نظامی مسئولیت حمایت 127

بند نخست: مشروعیت سازی برای واکنش نظامی 128

بند دوم: مقام صلاحیتدار در تجویز واکنش نظامی 131

بند سوم: تقابل مشروعیت و قانونی بودن در واکنش­های نظامی 133

فصل دوم: شناخت محدودیت­های اجرایی نظریه مسئولیت حمایت و نقش و

توانمندی نهادهای بین­المللی در مرتفع نمودن آنها 135

گفتار نخست: چالش­های پیش روی اجرای نظریه مسئولیت حمایت 136

مبحث نخست: انتقادات نحوه اجرایی شدن مسئولیت حمایت 136

بند نخست: چالش­ بر سر سازماندهی اجرایی نظریه مسئولیت حمایت 136

بند دوم: چالش­های حقوقی مانع اجرای نظریه مسئولیت حمایت 140

مبحث دوم: چگونگی ارتقای وضع کنونی نظریه مسئولیت حمایت 142

بند نخست: یجاد سازوکارهای اجرایی برای مسئولیت حمایت در سطوح بین­المللی 142

بند دوم: ایجاد سازوکارهای اجرایی برای مسئولیت حمایت در سطوح داخلی کشورها 144

گفتار دوم: توانمندی­های نهادهای بین­المللی در اقدام برای مسئولیت حمایت 146

مبحث نخست: نقش ملل متحد و کشور­های عضو آن 147

بند نخست: نقش مجمع عمومی در ارتقای مسئولیت حمایت 147

بند دوم: نقش شورای امنیت در اجرا و ارتقای نظریه مسئولیت حمایت 148

بند سوم: نقش دبیرخانه و سایر نهادهای ملل متحد در ارتقا و اجرای نظریه

مسئولیت حمایت 150

مبحث دوم: نقش سازمان­های منطقه­ای 152

بند نخست: سازمان­های منطقه­ای قاره افریقا 154

بند دوم: سازمان­های منطقه­ای قاره اروپا 157

بند سوم: سازمان منطقه­ای آ. سه. آن در آسیا 158

جمع بندی بخش دوم 160

نتیجه پایانی 162

فهرست منابع 165

ضمائم 175

 پیشگفتار

نظریه مسئولیت حمایت، یکی از مهمترین ایده­های قرن بیست و یکم میلادی، در عرصه حقوق و روابط بین­الملل است که به دنبال ایجاد هماهنگی میان تفکرات حامی حفظ حقوق بنیادین بشر در درون کشورها، از یک سو و از سوی دیگر تفکرات سنتی حقوق بین­الملل از جمله اصل حاکمیت کشور­هاست. این نظریه در تلاش است تا بنیادهای حقوقی و اجرایی خود را هر چه سریع­تر، در میان جامعه بین­المللی مستحکم سازد.

نگارنده با توجه به اهمیتی که این نظریه نزد حقوقدانان، سیاستمداران و نهادهای مختلف بین­المللی یافته است، در پی تشریح و تبین و ارائه راهکارهای نظری و اجرایی برای آن است.

اکنون بر خود لازم می­دانم تا از راهنمایی­های عالمانه و دلسوزانه اساتید بزرگوار، جناب آقایان دکتر حسن سواری و دکتر مهران محمودی و سرکار خانم دکتر رزا قراچورلو، کمال قدردانی را به عمل آورم و از دوستان بزرگوارم، آقایان مهدی دهرویه و علی احسانی­نیا و همچنین برادر و خواهر عزیزم، آقای میلاد حسینی بلوچی و خانم مریم حسینی بلوچی، به خاطر زحماتی که متقبل شده­اند، تشکر نمایم.

 مقدمه

اصلی­ترین مشخصة سال­های پایانی قرن بیستم میلادی، تغییر در ماهیت مخاصمات مسلحانه است؛ بدین معنا که در طی این دوره، مخاصمات میان کشورها که قرن­های متوالی به عنوان مهمترین دغدغه حاکمان در حفظ جان و زندگی مردم تحت حاکمیتشان، مطرح بود، جای خود را به درگیری­های داخلی داده است. به دلیل وجود چنین شرارت­هایی در درون مرزها، همه روزه شاهد از دست دادن جان شمار زیادی از شهرواندان عادی در نقاط مختلفی از جهان هستیم. تاریخ نمونه­های تلخ بسیاری را پیش چشم خوانندگانش نمایان می­سازد. وضعیت­های به وقوع پیوسته در رواندا در سال 1994 و در سریبنیتسا در سال 1995 از دست وقایع هستند؛ وقایعی که واماندگی حکومت­های داخلی از کنترل اوضاع وخیم انسانی، وقوع آنها را دامن زده است. در چنین اوضاع و احوالی، جامعه بین­المللی که از حضور کم فایدة اصل مداخله بشردوستانه در حمایت از جان و زندگی انسان­ها در مقابل شرارت­های بی­پایان داخلی، به تنگ آمده بود، امیدوارانه رو به سوی ایده­های جدید در حمایت از حقوق بشر آورد. این ایده­ها در «نظریه مسئولیت حمایت» متبلور گردیده است. این نظریه از در هم تنیدگی چالش­ها، شکست­ها و تجربیات مداخلات بشردوستانه، در دوره­های مختلف تاریخی، در نخستین سال های قرن بیست­و­یکم پا به عرصه حقوق و روابط بین­الملل گذاشته است.

مسئولیت حمایت، اصل نظریه خویش را بر حمایت از جمعیت و افراد درون حاکمیت دولت­ها قرار داده است و اشعار می­دارد که هر کشوری باید از جمعیتش در مقابل بحرانهای شدید انسانی حمایت نماید و جامعه بین­المللی نیز در صورت نیاز، برای رسیدن به این هدف، با دولت­ها همکاری خواهد کرد و اگر دولتی نخواهد یا نتواند از جمعیت خویش در مقابل بحران­های بشری حمایت نماید و در این راه شدیداً ناکام بماند یا اینکه خود آن دولت سبب وقوع جنایات گسترده علیه انسان­ها باشد، جامعه بین­المللی مسئولیت دارد تا مداخله نماید و از آن جمعیت، حتی با استفاده از نیروی نظامی به عنوان آخرین گزینه، حمایت نماید. در واقع، از مهمترین ابتکارات نظریه مسئولیت حمایت، ایجاد مسئولیت برای جامعه بین­المللی و کشور­ها برای حمایت از جمعیت­های کشور­های ثالث است. نظریه مسئولیت حمایت برای قبل، حین و بعد از وقوع بحران­های انسانی، تعهدات و مسئولیت­هایی را برای جامعه جهانی پیش بینی نموده است.

در واقع، تلاش­های بی­دریغ کوفی عنان، دبیرکل سابق ملل متحد و انتشار گزارش­های وی در سال­های 1999 و 2000 میلادی و به چالش کشیدن نظامات حقوقی کنونی جامعه بین­المللی در این گزارش­ها، موجب گردید تا کمیسیونی کانادایی به نام "کمیسیون بین­المللی مداخله و حاکمیت کشور"، برای ایجاد هماهنگی میان اصل حاکمیت کشورها و حفظ حقوق بنیادین انسان­­ها در درون مرزها با بهره جستن از مداخله بشردوستانه، تأسیس گردد. همین کمیسیون با انتشار گزارشی در سال 2001، با خلق اصطلاح "مسئولیت حمایت"، آن را وارد گفتگو­های حقوقی و سیاسی بین­المللی کرد. پس از آن، در سال 2004، دبیرکل ملل متحد، هیأتی