بررسی فقهی و حقوقی اوراق استصناع

چکیده

تاكنون شيوه هاي بسيار متنوع و گوناگوني براي تامين مالي طرح ها در بازارهاي سرمايه درسطح جهاني ابداع و به كار گرفته شده است. ولي همواره كشورهاي اسلامي اين دغدغه را داشتند كه آيا تامين مالي از طريق اين شيوه ها با فقه و شريعت اسلامي سازگاري دارد يا اينكه نظير اوراق قرضه در تضاد با آن است. اين موضوع سبب شد متفكران مسلمان به دنبال معرفي ابزارهاي جديدي باشند تا هم نيازهاي رو به رشد مالي كشورهاي اسلامي را تامين نمايد وهم مطابق شريعت اسلامي باشد. یکی از این ابزارهای مالی، اوراق استصناع است که به سبب وجود مهم ترین ویژگی های مطلوب اوراق قرضه در آن، یعنی ریسک پایین و معین بودن سود سرمایه گذاری، در کشورهای اسلامی مورد توجه بازارهای مالی قرار گرفته است و در کشور ما نیز تا حدودی مورد بررسی اقتصادی-فقهی قرار گرفته و به سمت اجرائی شدن پیش می رود. یکی از ضروری ترین اقدامات برای رسیدن این ابزار مالی به مرحله اجراء، شناخت روابط حقوقی شکل گرفته در نتیجه انتشار این اوراق و آثار حقوقی مترتب بر آن است. از همین رو در این پایان نامه، ابتدا به بررسی ماهیت روابط حقوقی موجود در مهم ترین مدل های انتشار این اوراق، از دیدگاه حقوق ایران و فقه اسلامی پرداخته و پس از تطبیق آن با یکی از عقود معین یا تصحیح آن در قالب عقود غیر معین، به آثاری که از لحاظ حقوقی به سبب انتشار این اوراق به وجود خواهد آمد و هم چنین حقوق و تکالیف ارکان انتشار این اوراق به وجود خواهد آمد و هم چنین حقوق و تکالیف ارکان انتشار اوراق در هر رابطه قراردادی، خواهیم پرداخت.

فهرست مطالب

چکیده1

فصل اول: کلیات و مفاهیم. 2

مقدمه3

بیان مسئله. 5

سوابق تحقیقات انجام شده درباره موضوع. 6

فرضیه ها7

اهداف تحقیق.. 7

هدف کاربردی.. 7

نوع روش تحقیق.. 8

روش گرد آوری اطلاعات 8

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 8

مبحث اول: عقد استصناع. 11

گفتار اول: تعریف استصناع. 11

بند اول: تعریف لغوی. 11

بند دوم: تعریف اصطلاحی (فقهی- حقوقی)12

گفتار دوم: ارکان عقد استصناع. 14

بند اول: طرفین قرارداد14

بند دوم: عقد (ایجاب و قبول )14

بند سوم: موضوع استصناع. 14

بند چهارم: عوض... 15

گفتار سوم: ویژگی های عقد استصناع. 15

گفتار چهارم: انواع استصناع. 16

بند اول : سفارش ساخت و تکمیل کالا یا طرح نیمه تمام16

بند دوم: سفارش ساخت تعدادی از کالای تولیدی یک تولید کننده17

بند سوم:سفارش ساخت کالا با ویژگی های خاص... 17

بند چهارم:سفارش احداث طرح و پروژه ای با ویژگی های خاص... 17

بند پنجم: سفارش ساخت برای انجام معامله17

گفتار پنجم:دیدگاه های فقهی و حقوقی درباره عقد استصناع. 18

بند اول: فقها و حقوق دانان عامه18

بند دوم:فقهای امامیه32

بند سوم: حقوق ایران. 45

مبحث دوم : ابزار های مالی (صکوک)52

گفتار اول: تعریف ابزارهای مالی (صکوک)52

بند اول: تعریف لغوی. 53

بند دوم: تعریف اصطلاحی. 53

گفتار دوم: انواع ابزارهای مالی. 55

بند اول: ابزارهای مالی غیرانتفاعی. 55

بند دوم: ابزارهای مالی انتفاعی با نرخ های سود غیرمعین. 56

بند سوم: ابزارهای مالی انتفاعی با نرخ های سود معین. 57

گفتار سوم: نقش ابزارهای مالی. 57

بند اول: تامین منابع مالی. 58

بند دوم: کسب منفعت برای دارندگان سرمایه58

بند سوم:امکان استفاده از سرمایه های کوچک.. 58

بند چهارم: رونق اقتصادی. 58

بند ششم: ابزار سیاست های پولی. 59

مبحث سوم: اوراق استصناع. 59

گفتار اول : تعریف اوراق استصناع. 59

گفتار دوم: اطراف اوراق استصناع. 60

گفتار سوم: ویژگی های اوراق استصناع. 61

گفتار چهارم: مدل های عملیاتی اوراق استصناع. 62

بند اول : اوراق استصناع مستقیم. 62

بند دوم: اوراق استصناع موازی (غیر مستقیم)63

بند سوم: اوراق استصناع و اجاره به شرط تملیک.. 63

بند چهارم: اوراق استصناع و اجاره عادی. 64

بند پنجم : اوراق استصناع و اجاره با اختیار فروش.. 65

بند ششم : اوراق استصناعی و فروش اقساطی. 65

گفتار چهارم: حکم فقهی مبادله اوراق استصناع. 66

بند اول: تشکیل موسسه ناشر اوراق. 66

بند دوم: واگذاری اوراق به سرمایه گذاران. 66

بند سوم : قرارداد ساخت کالا. 66

بند چهارم: معامله اوراق استصناع. 67

فصل دوم: اوراق استصناع(موازی)68

مبحث اول : تبیین موضوعی. 69

مبحث دوم: انتشار اوراق استصناع. 71

گفتار اول: شرایط ناشر اوراق. 71

بند اول : دارا بودن شخصیت حقوقی. 72

بند دوم: اخذ مجوز انتشار73

بند سوم: دارا بودن وضعیت مالی مطلوب.. 73

گفتار دوم: احکام و آثار انتشار اوراق. 74

بند اول: معین بودن سود و سررسید اوراق. 74

بند دوم: امکان فروش اوراق. 75

بند سوم: قابلیت تعویض یا تبدیل به سهام75

بند چهارم:مصرف در غیر طرح مربوط. 75

بند پنجم: مالکیت ورقه سهام76

بند ششم: رابطه ناشر و خریداران اوراق(خرید و فروش دین)76

بند هفتم:تضمین اوراق. 76

بند هشتم: بانام و بی نام بودن اوراق. 78

بند نهم: رهن اوراق. 78

بند دهم: سایر احکام و آثار79

مبحث سوم: نقش حقوقی شرکت تأمین سرمایه80

گفتار اول: رابطه واسط و بانک عامل یا شرکت تأمین سرمایه80

بند اول: شرایط صحت قرارداد81

بند دوم: احکام و آثار قرارداد82

گفتار دوم: رابطه بانک عامل یا شرکت تأمین سرمایه و سرمایه گذاران. 85

مبحث چهارم: بیع دین. 85

گفتار اول: شرایط صحت قرارداد:86

بند اول: فقه عامه:86

بند دوم: فقه امامیه90

بند سوم: حقوق ایران. 94

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد95

بند سوم: انتقال مالکیت.. 96

بند چهارم: الزام به تسلیم مبیع. 97

بند پنجم: الزام به تأدیه ثمن. 98

بند ششم: ضمان درک.. 98

بند هفتم: خیارات.. 99

مبحث پنجم: نقش حقوقی مؤسسه اعتبارسنجی. 99

گفتار اول: شرایط شکل گیری. 100

بند اول: دارا بودن شخصیت حقوقی تجاری. 100

بند دوم: ثبت شدن. 100

بند سوم: استقلال و بی طرفی. 101

بند چهارم: تعهد و تخصص... 101

گفتار دوم: وظایف.. 101

بند اول: تشکیل کمیته رتبه بندی. 101

بند دوم: انتشار گزارش رتبه بندی. 101

بند سوم: بازبینی رتبه بندی. 102

بند چهارم: تهیه گزارش نهایی. 102

گفتار سوم: ممنوعیت رتبه بندی. 102

گفتار چهارم: رابطه قراردادی. 103

مبحث ششم: نقش حقوقی مؤسسه امین. 103

گفتار اول: استقلال شخصیت و نحوه انتخاب.. 104

گفتار دوم: وظایف امین. 104

بند اول: مجوز برداشت وجوه104

بند دوم: نظارت بر استرداد وجوه105

بند سوم: نظارت بر وجود قرارداد و تطبیق آن. 105

بند چهارم: اظهارنظر نسبت به مصرف وجوه و ارائه گزارش.. 105

گفتار سوم: رابطه قراردادی امین و ناشر105

فصل سوم: اوراق استصناع واجاره به شرط تملیک.. 107

مبحث اول: قرارداد تعهد به اجاره بین بانی و واسط. 109

گفتار اول: ماهیت قرارداد109

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد110

مبحث دوم:قرارداد بین واسط و سرمایه گذاران. 113

گفتار اول: ماهیت و شرایط صحت قرارداد113

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد114

مبحث سوم: عرضه اوراق استصناع در بازار ثانویه116

گفتار اول: ماهیت قرارداد117

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد118

مبحث چهارم: اجاره به شرط تملیک.. 118

گفتار اول: ماهیت قرارداد119

گفتار دوم: احکام و آثار قرارداد121

نتیجه گیری. 131

پیشنهادها132

منابع و ماخذ. 134