به روز ترین مرجع فایل های فروشگاهی

بررسی فقهی و حقوقی تأثیر تدلیس بر اراده

چکیده

تدلیس به معنای فریبکاری و نیرنگ بازی و حیله گری است. و در اصطلاح فقهی و حقوقی به این معنی است که یکی از طرفین عقد یا قرارداد با انجام اعمالی توأم با فریب، موجب مشتبه شدن امر بر طرف دیگر می شود به نحوی که یا با کتمان عیب و نقص مورد معامله و یا با اظهار صفت کمال در مورد معامله در حالی که فاقد آن است، سرانجام در شکل گیری اراده طرف مقابل مؤثر افتاده و موافقت او را جهت انعقاد عقد جلب می کند. در حقوق ایران به تبعیت از فقه امامیه، تدلیس در باب خیارات مورد بحث قرار گرفته است و این امر از عیوب اراده خارج می باشد . زیرا عیب اراده در فقه امامیه منحصر به اکراه و اشتباه می باشد . لذا تصور نادرست ناشی از حیله و فریب اگر به حد اشتباه مؤثر در عقد نرسد، تأثیری در نفوذ صحت عقد ندارد و تنها حق فسخ به فریب خورده می دهد . از مصادیق شایع تدلیس در فقه،می توان به تدلیس ماشطه در نکاح و تدلیس تصریه در بیع حیوان نام برد. البته در جوامع امروزی با عنایت به تنوع زندگی و نوع معاملات و روابط اقتصادی نوین،تدلیس مصداق های بیشتری خواهد داشت و دامنه شمول آن در حال گسترش می باشد. تدلیس علاوه به جنبه صرف حقوقی ، بعضاً جنبه جزایی هم خواهد داشت و مرتکب آن به عنوان یک مجرم واجد مجازات کیفری است . از جمله می توان به تدلیس در معاملات دولتی، تدلیس در کلاهبرداری ، نام برد. دیگر اینکه ارتکاب تدلیس از سوی هر یک از طرفین امکان پذیر است و حق فسخ برای فریب خورده محفوظ خواهد ماند.

واژگان کلیدی: تدلیس- عیوب اراده- ضرر- فسخ-جبران خسارت

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده

مقدمه

طرح تحقیق

الف- بیان مسئله

ب-اهداف تحقیق

پ- پیشینۀ تحقیق

ت-روش تحقیق

ث-سؤالات تحقیق

ج-فرضیه های تحقیق

1-فصل اول کلیات ،تعاریف و مفاهیم...........................................................................................................................1

1-1 -مفهوم تدلیس.............................................................................................................................................................1

1-1-1- مفهوم لغوی تدلیس.............................................................................................................................................1

1-1-2-مفهوم اصصلاحی تدلیس ..................................................................................................................................1

1-2-مفهوم اراده...................................................................................................................................................................2

1-2-1-مفهوم لغوی اراده ..................................................................................................................................................2

1-2-2-مفهوم اصطلاحی اراده.........................................................................................................................................2

1-2-3- تبیین اراده و اصل آزادی قراردادی..................................................................................................................2

1-2-3-1-توافق اراده ها ...................................................................................................................................................4

1-2-3-2-ایجاب..................................................................................................................................................................5

1-2-3-3-قبول.....................................................................................................................................................................5

1-2-4-اصل آزادی قراردادی.............................................................................................................................................6

1-2-5-موانع آزادیقراردادی............................................................................................................................................7

1-2-5-1-قانون....................................................................................................................................................................8

1-2-5-2-نظم عمومی........................................................................................................................................................9

1-2-5-3-اخلاق حسنه...................................................................................................................................................10

1-3-حاکمیت اراده در اعمال حقوقی ..........................................................................................................................12

1-3-1-تفاوت رضا و اراده ..............................................................................................................................................14

1-4-عیوب اراده ................................................................................................................................................................15

1-4-1-اکراه ......................................................................................................................................................................15

1-4-2-اشتباه ...................................................................................................................................................................16

1-5-جایگاه حسن نیت در حقوق اسلام و ایران ....................................................................................................17

1-5-1-حسن نیت در قرآن ...........................................................................................................................................17

1-5-2-حسن نیت در سنت ..........................................................................................................................................18

1-5-3-مصادیق حسن نیت در حقوق ایران ..............................................................................................................18

1-6-منابع فقهی مربوط به تدلیس...............................................................................................................................19

1-6-1- قرآن مجید..........................................................................................................................................................19

1-6-2-سنت .....................................................................................................................................................................23

1-6-3-اجماع.....................................................................................................................................................................27

1-6-4-عقل........................................................................................................................................................................28

1-7-مسئولیت در حقوق اسلام و ایران .......................................................................................................................28

1-7-1-مفهوم مسئولیت مدنی .....................................................................................................................................28

1-7-2-مسئولیت مدنی و کیفری .................................................................................................................................29

1-7-3-ارتباط دو مسئولیت مدنی و کیفری ..............................................................................................................29

1-7-4-مبانی مسئولیت در فقه امامیه ........................................................................................................................30

1-7-4-1- قاعده لاضرر...................................................................................................................................................30

1-7-4-2- قاعده اتلاف....................................................................................................................................................30

1-7-4-3- قاعده تسبیب.................................................................................................................................................31

1-7-4-4- ضمان ید.........................................................................................................................................................31

1-7-4-5- ضمان غرور....................................................................................................................................................32

1-7-5-مسئولیت در حقوق ایران .................................................................................................................................33

2-فصل دوم-عناصر و احکام تدلیس و انواع آن ......................................................................................................34

2-1 –قلمرو تدلیس .........................................................................................................................................................34

2-2-عملیات فریبنده مدلِّس...........................................................................................................................................34

2-2-1- عناصر تدلیس ...................................................................................................................................................35

2-2-2-عنصر مادی تدلیس............................................................................................................................................35

2-2-3-عنصر روانی تدلیس ...........................................................................................................................................35

2-3-انواع تدلیس .............................................................................................................................................................37

2-3-1-تدلیس قولی (گفتار کاذبانه)...........................................................................................................................37

2-3-2-تدلیس فعلی(اعمال متقلبانه)..........................................................................................................................40

2-3-3-تدلیس سلبی(سکوت عمدی).........................................................................................................................41

2-3-4-تدلیس ثالث.........................................................................................................................................................43

2-3-5-ترغیب به معامله یا تبلیغ.................................................................................................................................45

2-3-6-بررسی تدلیس در نکاح......................................................................................................................................47

2-3-6-1-شرایط تأثیر تدلیس در نکاح ......................................................................................................................48

2-3-7 تدلیس در معاملات دولتی.................................................................................................................................49

2-4- تدلیس و نهادهای مشابه-حیله و تقلب نسبت به قانون و تدلیس...............................................................50

2-4-1- تدلیس و نظریه اشتباه.....................................................................................................................................50

2-4-2-اکراه و تدلیس......................................................................................................................................................54

2-4-2-1–تعریف اکراه و مفهوم آن ........................................................................................................................54

2-4-2-2-اثر حقوقی اکراه .............................................................................................................................................54

2-4-3-تدلیس و قاعده غرور .........................................................................................................................................55

2-4-4-تدلیس و عیب ....................................................................................................................................................57

2-4-5-تدلیس و غبن ................................................................................................................................................... 58

2-4-6- تدلیس و تخلف از شرط صفت .....................................................................................................................59

2-5-حیله و تقلب نسبت به قانون و تدلیس ..............................................................................................................61

2-5-1- تقلب نسبت به قانون.........................................................................................................................................63

2-5-2-مقایسه تدلیس و تقلب نسبت به قانون .....................................................................................................65

3- فصل سوم–آثار –ضمانت اجرا – جبران خسارت ..........................................................................................67

3-1-تأثیر تدلیس بر سرنوشت عقد ..............................................................................................................................67

3-2- چگونگی و اقسام ضمانت اجرا ............................................................................................................................72

3-2-1-کلیات ...................................................................................................................................................................72

3-2-1-1-بطلان و عدم نفوذ و فسخ قرارداد .............................................................................................................73

3-2-1-2-اجرای مفاد حق به طور مستقیم ...............................................................................................................73

3-2-1-3-فشار به مدیون برای اجرای حق ................................................................................................................74

3-2-1-4-الزام به جبران خسارت-مسئولیت مدنی .................................................................................................74

3-2-1-5-شیوه های فسخ قرارداد ...............................................................................................................................74

3-3- آثار فسخ ..................................................................................................................................................................75

3-3-1-انحلال عقد ..........................................................................................................................................................77

3-3-2-انتفاء شرط به لحاظ انحلال عقد ....................................................................................................................78

3-3-3-اصل بازگشت عین آثار قبل از عقد.................................................................................................................79

3-3-3-1-نظریه حضرت امام خمینی (ره) در طریقه استرداد عوضین ...............................................................80

3-3-3-2-نظریه شهید ثانی در استرداد بدل عوضین .............................................................................................80

3-3-4-جواز انتقال منافع ...............................................................................................................................................81

3-4-اسقاط خیار تدلیس ................................................................................................................................................82

3-5-لزوم فوریت فسخ قرارداد........................................................................................................................................82

3-6-اعلام فسخ ...............................................................................................................................................................83

3-6-1-اعمال حق فسخ از طریق لفظ ....................................................................................................................... 83

3-6-2-اعمال حق فسخ از طریق فعل ....................................................................................................................... 84

3-7-اثبات حق فسخ در مرحله ایجاد ........................................................................................................................ 84

نتیجه گیری .......................................................................................................................................................................85

منابع ...................................................................................................................................................................................88