به روز ترین مرجع فایل های فروشگاهی

بررسی مشروعیت صحت و یا عدم صحت قرارداداجاره رحم در شرع اسلام و حقوق ایران

چکیده

یکی از شیوه‌هایی که در درمان ناباروی به کار می‌رود، تلقیح خارج از رحم سلول های جنسی زنانه و مردانه در محیط آزمایشگاهی و انتقال آن به داخل رحم زنی غیر از رحم زن صاحب تخمک (سلول جنسی زنانه) است که هیچ گونه رابطه زوجیت با مرد صاحب اسپرم (سلول جنسی مردانه) ندارد . به این روش درمان نازاییرحم اجاره ای و یارحم جایگزین اطلاق می‌شود . در این تحقیق به بررسی مشروعیت شرعی و صحت قانونی مسئله تلقیح مصنوعی به عنوان مقدمه اصلی جایگزینی (اجاره) رحم و قرارداد های اجاره رحم خواهیم پرداخت . در این قرارداد ها رابطه فی مابین زوجین صاحب نطفه و زن صاحب رحم تعریف می شود . در این پژوهش سعی شده است با مراجعه به قواعد عام حقوقی و فقهی راه حل مناسبی برای تشخیص مشروعیت و صحت قانونی تلقیح مصنوعی و جایگزینی رحم ارائه شود . به نظر نگارنده ، با توجه به اینکه در شرع اسلام ، بحث جایگزینی رحم سابقه طرح ندارد ، باید با توجه به قواعد موجود به این موضوع پی برد که آیا تنها روش مورد پذیرش شرع جهت آبستنی ، بارداری ای است که از راه تزویج حاصل شده باشد و یا اینکه صرف عدم انجام محرمات مؤکد شرعی مانند زنا ، نسب را مشروع می کند ؟ در بعد قانونی نیز می بایست به این نکته پی برد که آیا انعقاد قراردادی مانند عقد اجاره ، می تواند به جایگزین نمودن رحم وجاهت قانونی اعطا نمایدو عقد اجاره می تواند به عنوان عقدی معین بررابطه فی مابین طرفین (صاحب نطفه و صاحب رحم) حکومت کند یا اینکه قانون این مسئله را طرد می نماید والنهایه باید در قالب ماده 10 قانون مدنی(و آنهم در صورت وجود شرایط لازم قانونی) این رابطه حقوقی را تعریف نمود ؟ در پایان باید گفت به نظر نگارنده نمی توان به صورت علی الاطلاق اجاره رحم را منطبق با قواعد فقه و حقوق دانست اما می توان با ایجاد تغییرات اندک و با تمسک به قوانین موجود جنبه فقهی و شرعی آنرا رعایت نمود .

1-مقدمه

خانواده به عنوان اصلی ترین رکن تشکیل دهنده جامعه بشری در ادوار زمانی زندگانی آدمی مطرح بوده است . نهادی که با تزویج فی مابین زن و مرد آغاز حیات نموده و در بستر زمان همواره دستخوش تغییرات گونان از لحاظ نحوه شکل گیری و ادامه حیات قرار داشته است . این تغییرات گاه ناشی از عوامل درونی مانند فرهنگ و خرده فرهنگ ها در جوامع مختلف بوده وگاهی نیز نشأت گرفته از عوامل بیرونی همانند نحوه حکومت حاکمان جنگ ها ، قحطی و خشک سالی و عوامل نظیر آنها بوده است . تاثیراتی که این عوامل بر نهاد خانواده داشته اند همواره گوناگون و مختلف بوده بدین نحو که گاهی منجر به سست شدن بنیان خانواده شده است و گاهی نیز استحکام بیشتری را برای خانواده ها به ارمغان آورده است . به عنوان مثال بنا به مقتضیات زمانی و به علت وجود نا امنی در سطح جامعه ، همبستگی بسیار زیادی فی مابین اعضای خانواده جهت حفظ و حراست از کیان آن وجود داشته است و تمامی اعضاء اعم از زن ، شوهر ، فرزندان و حتی پدر ، مادر ، برادر و خواهر نیز در یک مکان با هم زندگی می کرده اند و در همین جامعه و به علت تغییر شرایط حکمرانی و ایجاد ثبات امنیتی ، فرهنگ معیشت در کنار یکدیگر و به صورت قومی قبیله ای ، رنگ باخته و نحوه اداره نمودن خانواده ها بر اساس شرایط حاکم بر جامعه تغییر می نمود .

اما آنچه همواره به عنوان یکی از اساسی ترین کارکردهای خانواده در تمامی ادوار زندگانی بشر مورد توجه بوده است زاد و ولد و تولید مثل است که نه تنها در هیچ مقطعی از زمان نسبت به آن بی توجهی نشده است ، بلکه روز به روز عنایت بیشتری نسبت به آن شده است و همیشه به عنوان یکی از اساسی ترین ارکان استحکام نظام خانواده مورد توجه بوده است . اهمیت این مسئله به شدتی بوده که عدم قدرت هر یک از زوجین به بارور شدن یا بارور نمودن موجب از هم پاشیدگی نهاد خانواده شده و یا حداقل لطمات جدی به بنیان خانواده وارد کرده است . در قرون گذشته داشتن فرزندان بسیار موجب افتخار و سربلندی بوده و مایه مباحات و فخر فروشی بر دیگران قلمداد شده است (در این خصوص می توان به واقعه حادث فی مابین پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص)‌ و ابولهب اشاره نمود که ابولهب به خاطر داشتن فرزندان زیاد و ذکور که مایه ادامه نسل خود می دانست به پیامبر گرامی اسلام(ص) زخم زبان می زد و ایشان را ابتر خطاب می نمود که در نهایت سوره مبارکه کوثر و ولادت بانوی بزرگوار اسلام حضرت زهرای مرضیه (س) پایان بخش این واقعه بود ) .

امروزه و در جوامع بشری کنونی نیز زاد و ولد و تولید مثل به شدت مورد توجه خانواده ها بوده و مشکلاتی که در این راه مقابل زوجین وجود دارد مسئله حاد و قابل توجهی جهت ادامه ندادن به زندگی زناشویی فی مابین خانواده ها ایجاد نموده است به نحوی که یکی از عوامل مطرح جدایی میان زوجین مشکل ناباروری محسوب می گردد .

در کشور ما نهاد خانواده از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است و بشدت مورد توجه و احترام واقع شده است . یکی از مهمترین اهداف مورد پذیرش توسط عموم جامعه حفظ و حراست از کیان خانواده و بقاء و استمرار حیات آن است . آموزش های ارائه شده در جامعه ما که تحت تأثیر مستقیم از آموزه های دینی ماست ،‌ فرهنگ حفاظت از استمرار و بقاء نهاد خانواده را ترویج می کند . با همه این اوصاف ، در کشور ما نیز ناباروری به عنوان یکی از مهمترین عوامل طلاق و جدایی فی مابین خانواده ها مطرح است به نحوی که جزء پنج عامل اصلی طلاق و جدایی درکشور قلمداد می گردد.[1]بر اساس آمار های اعلامی حدود 15 در صد از زوج های ایرانی مبتلا به مسئله ناباروری هستند که در این راه می کوشند به نحوی این مشکل خود را حل نمایند[2] .

[1]. اولین کنگره بین المللی باروری و ناباروری ایران – اسفند 88 – شیراز به نقل از سایت اینترنتی www.aftab.ir

[2]. به نقل از روزنامه همشهری یکشنبه 18/8/82 شماره

3220