بررسی تطبيقي صلاحيت سرزميني در حقوق كيفري ايران و لبنان

چکیده:

معمولاً در حقوق جزاي بين‌الملل چهار اصل كلي راهنماي قانونگذاران مختلف در اعلام صلاحيت كيفري است در اين زمينه كه هر يك، دلايل و شرايط ويژه خود را دارد.

در حقيقت ما با چهار اصل سروكار داريم: 1- اصل صلاحيت سرزميني قوانين جزائي، 2- اصل صلاحيت شخصي قوانين جزايي، 3- اصل صلاحيت واقعي قوانين جزايي، 4- اصل صلاحيت جهاني (بين‌المللي)

از آنجا كه بحث پيرامون اصل صلاحيت سرزميني در حقوق جزا بين‌الملل موضوع بخش نخست و اصلي مي‌باشد و موضوع اين رساله بررسي تطبيقي اين صلاحيت (سرزميني) در حقوق كيفري ايران و لبنان مي‌باشد. به همين جهت مطالب اين رساله را به چند بخش تقسيم كرده و از جنبه‌هاي مختلف از جمله تعريف مفهوم تاريخچه، نتايج و استثنائات اين اصل از ديدگاه هر دو كشور (ايران و لبنان) مورد بررسي قرار گرفته است.

صلاحيت سرزميني عبارت است از صلاحيت كيفري دولت نسبت به جرائم ارتكاب يافته در قلمرو آن به عبارت ديگر يعني اينكه جرم واقع شده در قلمرو حاكميت يك كشور تابع قوانين آن كشور است.

اصل صلاحيت سرزميني داراي 2 جنبه مي‌باشد يك جنبه مثبت و يك جنبه منفي، جنبة مثبت آن اين است كه اصولاً ‌كليه اشخاصي كه در داخل قلمرو حاكميت ايران مرتكب جرم شوند طبق قوانين ايران قابل محاكمه هستند مگر در موارد استثناء و جنبه منفي آن اينكه اصولاً افرادي كه خارج از قلمرو حاكميت ايران مرتكب جرم شوند در ايران قابل محاكمه نيستند مگر در موارد استثناء

هم چنين در اين رساله قلمرو حاكميت يعني (1- مرزهاي زميني، 2- مرزهاي آبي: كشتي‌ها و 3- مرزهاي هوايي) در هر دو كشور ايران و لبنان مورد بررسي و تطبيق قرار گرفته است. كه شباهت‌ها و تفاوت‌هايي با هم دارند كه به آنها اشاره خواهيم كرد.

در ادامه بايد خاطرنشان كرد كه به استثنائات اصل صلاحيت سرزميني از جمله مصونيت سياسي و پارلماني كه در كشور ما محدود شده به ايفاي وظايف نمايندگي، نيز پرداخته شده است.

با توجه به آنچه گفته شد، در اين پايان‌نامه سعي بر آن است كه ضمن تعاريفي از مفهوم صلاحيت‌ها و بررسي چگونگي نحوة تشخيص محل وقوع جرم، به مسائل پيرامون آن از قبيل جرائم آني و مستمر، جرائم ساده و مركب، جرائم مطلق و مقيد و شروع و معاونت در جرم و از همه مهمتر به بررسي نحوه رسيدگي و تفاوت سياست كيفري ايران و لبنان در ارتباط با اين مسائل پرداخته شود.

واژگان كليدي: صلاحيت سرزميني، صلاحيت شخصي، صلاحيت واقعي، صلاحيت جهاني (بين‌المللي)

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده:1

مقدمه :2

الف) اهمیت تحقیق:2

ب) اهداف تحقیق:4

ج) پرسشهای تحقیق:4

د) فرضیه های تحقیق:5

ه) روش تحقیق:5

و) سازماندهی تحقیق:5

بخش نخست:مفاهیم، پیشینه، مبانی و فواید اصل صلاحیت سرزمینی در حقوق کیفری ایران و لبنان

فصل اول: مفاهيم، پيشينه و اقسام صلاحيت، سرزمين و قلمرو حاكميت.... 8

مبحث نخست: مفاهیم.. 8

گفتار نخست: صلاحیت.... 8

الف) مفهوم صلاحیت: 8

1. اصل صلاحيت سرزميني... 11

2- اصل صلاحیت شخصی... 12

3. اصل صلاحيت واقعي... 15

4. اصل صلاحيت جهاني... 16

گفتار دوم: سرزمین... 20

الف) مفهوم و اهمیت سرزمین در حقوق جزای ماهوی... 20

ب) مفهوم و اهمیت سرزمین در حقوق جزای شکلی... 21

گفتار سوم: قلمرو حاکمیت.... 22

الف) قلمرو سرزمینی... 22

1. قلمرو زميني اصلي... 22

2. قلمرو زميني تحت اشغال.. 24

ب) قلمرو آبی(دریایی). 24

ج) قلمرو هوایی... 26

مبحث دوم: تحولات تاریخی... 31

گفتار نخست: در حقوق ایران.. 31

الف) در دوران قبل از انقلاب.... 31

ب) در دوران بعد از انقلاب.... 32

گفتار دوم: در حقوق لبنان.. 35

فصل دوم: مباني، فوايد و نتايج اصل صلاحيت سرزميني... 36

مبحث اول: مبانی و فواید اصل صلاحیت سرزمینی... 36

گفتار نخست: مبانی... 36

الف) استقلال حاکمیت دولت ها36

ب) حفظ نظم عمومی... 37

ج) درون مرزی بودن آنها38

گفتار دوم: فواید و نتایج... 39

الف) تامین بهتر اهداف مجازات ها39

ب) آئین دادرسی عادلانه تر و بهتر. 40

ج) تضمین بیشتر حقوق فردی... 42

د) تضمین نفع اجتماعی... 43

و) رعایت اصول قانونی بودن جرایم و مجازاتها43

بخش دوم:نحوه تشخیص محل وقوع جرم، استثنائات اصل سرزمینی و در آمدی بر مطالعه انتقادی آن

فصل اول: چگونگي تعيين محل وقوع جرم و استثنائات وارد بر جنبة مثبت و منفي اصل صلاحيت سرزميني. 46

مبحث نخست: کیفیت تشخیص محل جرم. 46

گفتار نخست: در جرایم آنی و مستمر. 46

گفتار دوم: در جرایم ساده و اعتیادی... 47

گفتار سوم: در جرایم ساده و مرکب.... 47

گفتار چهارم: در جرایم مطلق و مقید.. 48

گفتار پنجم: در شروع و معاونت در جرم. 50

مبحث دوم: استثنائات اصل صلاحیت سرزمین... 57

گفتار نخست: استثناء وارد بر جنبه مثبت اصل صلاحیت سرزمینی... 57

الف) اشخاص دارای معصونیت جزایی... 58

1. مقامات داخلی... 58

الف. مقام رهبري... 58

ب. رئيس جمهوري... 59

ج. قضات.... 60

2. مقامات خارجی... 61

ب) کشتی ها و هواپیما های جنگی خارجی... 64

گفتار دوم: استثنائات وارد بر جنبه منفی اصل.. 68

الف) صلاحیت شخصی... 68

ب) صلاحیت واقعی... 71

ج) صلاحیت جهانی... 72

فصل دوم: تجزيه و تحليل انتقادي اصل صلاحيت سرزميني و نارسايي و كاستي‌ها در حقوق داخلي ايران. 76

مبحث اول: تحلیل انتقادی صلاحیت سرزمینی... 76

گفتار اول: بررسی انتقادی در عرصه بین المللی... 76

الف) اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها76

ب) اصل صلاحیت سرزمینی و مساله عدالت:78

ج) اصل صلاحیت سرزمینی و مقتضیات روابط بین الملل:80

گفتار دوم: نارسایی ها در حقوق داخلی ایران.. 81

نارسایی ها در حقوق داخلی ایران) کاستی ها در حقوق داخلی ایران). 81

تاملی در مواد مربوط به صلاحیت سرزمینی در حقوق ایران.. 81

ب) اعتبار احکام کیفری بیگانه. 82

ج)احوال شخصی بیگانگان.. 86

د) تغییرات حاصل در قانون ایران و مشکلات ناشی از آن در مناسبات بین المللی... 87

ه) نگاهی به قانون مجازات اسلامی... 90

نتیجه گیری... 93

پیشنهادات.... 95

منابع:97