بررسي خمس از ديدگاه فقهاي اماميه و فقهاي اهل سنت

چكيده

بررسي خمس از ديدگاه فقهاي اماميه و فقهاي اهل سنت

یکی از تدابیر دین مبین اسلام در رفع نیازهای مالی جامعه، فریضه خمس می‌باشد که در کنار زکات واجب گردیده است و از نظر مشهور فقها جهت تأمین هزینه‌های سادات که از زکات محرومند و نیز سهم امام (ع) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با توجه به اختلافاتی که در وجوب خمس در عصر غیبت، موارد آن و نیز مصارف خمس بین فقهای امامیه و اهل سنت وجود دارد هدف این پژوهش بررسی خمس از منظر مذاهب خمسه در قالب یک تحقیق نظری به شیوه کتابخانه‌ای می‌باشد به نحوی که وجوه افتراق و اشتراک مذاهب خمسه در سه محور حکم، منابع و مصارف خمس مورد بررسی قرار گرفته است. مهمترین یافته‌های این پژوهش عبارت‌اند از:

فقهای مذاهب خمسه معتقدند که خمس واجب است. دیدگاه غالب فقهای اهل سنت انحصار خمس به غنائم جنگی است اما خمس نزد فقهای امامیه در منابع هفت‌گانه (غنیمت، ارباح مکاسب، زمین منتقله به ذمی، معدن، کنز، غوص، مال حلاب آمیخته به حرام، معدن) واجب است. فقهای امامیه در شش چیز (سهم خدا، سهم پیامبر، سهم ذی‌القربی، سهم ایتام، سهم مساکین، سهم در راه‌ماندگان) و فقهای اهل سنت (حنیفه، شافعیه، مالکیه) مصارف خمس را در پنج چیز (سهم پیامبر، سهم ذی‌القربی، سهم ایتام، سهم مساکین، سهم در راه‌ماندگان) خلاصه کرده‌اند.

چكيده1

مقدمه2

فصل اول: کلیات

1- كليات3

1-1- طرح تحقيق3

1-1-1- بيان مسأله3

1-1-2- پرسش اصلی تحقیق3

1-1-3- فرضیه‌های تحقیق3

1-1-4- اهداف تحقیق3

1-1-5- سوابق تحقیق3

1-1-6- جنبه نوآوري تحقيق3

1-1-7- روش تحقيق3

1-1-8- محدوديت‌ها و مشكلات3

1-2- مفاهيم3

1-2-1- معنای لغوی خمس، فیء، انفال و غنیمت3

1-2-2- معنای اصطلاحی خمس3

1-2-3- تفاوت غنیمت، فیء و انفال3

1-3- ادله خمس3

1-3-1- ادله قرآنی3

1-3-2- ادله روایی3

1-3-3- دلیل اجماع3

فصل دوم: پیشینه تاریخی و فقهی خمس

2- پیشینه تاریخی و فقهی خمس3

2-1- خمس در عصر پیامبر گرامی اسلام (ص)3

2-1-1- منابع خمس3

2-1-2- موارد مصرف خمس3

2-2- خمس در دوران خلفا3

2-3- خمس در زمان ائمه (ع)3

2-3-1- منابع خمس3

2-3-2- توزیع خمس3

2-4- خمس در عصر غیبت3

2-4-1- منابع خمس3

2-4-1-1- غنیمت3

2-4-1-2- ارباح مکاسب3

2-4-1-3- زمین انتقال یافته از مسلمان به ذمّی3

2-4-1-4- معدن3

2-4-1-5-مال حلال آمیخته به حرام3

2-4-1-6- کنز3

2-4-1-7- غوص3

2-5- نتیجه بحث3

فصل سوم: دیدگاه فقهای امامیه و اهل سنتدر خصوص منابع اصلی خمس

3- دیدگاه فقهای امامیه و اهل سنت در خصوص منابع اصلی خمس3

3-1- دیدگاه اهل سنت دربارۀ خمس3

3-2- دیدگاه شیعه دربارۀ خمس3

3-3- دلایل اهل تسنن بر انحصار خمس در غنیمت جنگی3

3-3-1- پاسخ دلیل اول3

3-3-2- پاسخ دلیل دوم3

3-3-3- چکیدۀ دیدگاه‌ها3

3-3-4- حکم زمین غنیمتی3

3-4- مالکیت عمومی3

3-4-1- وجوه تمایز میان ملکیت عمومی و دولتی3

3-4-2- جهاد ابتدایی3

3-4-3- جایگاه خمس در جهاد بی‌اذن امام3

3-4-4- جهاد دفاعی3

3-4-5- جنگ مسلمان با مسلمان‌نما3

3-5- معادن از دیدگاه فقها3

3-5-1- نظریات حقوقی دربارۀ معادن3

3-5-5-1- دیدگاه اول ودلایل آن3

3-5-5-2- دیدگاه دوم و دلایل آن اشتراک در معادن3

3-5-5-3- دیدگاه سوم و دلایل آن3

3-5-5-4- بررسی دیدگاهها3

3-5-5-5- ردّ دلایل و قول به اشتراک معادن3

3-5-5-6- راههای ثبوت حق ویژه در معادن3

3-5-5-7- سرچشمۀ حق ویژه در معدن و حکم خمس آن3

3-5-6- خمس جواهر دریایی3

3-5-7- عنبر3

3-5-8- ثروتهای دریایی3

3-6- کنز (گنج)3

3-6-2- ویژگیهای مشترک معدن، گنج و جواهر دریایی3

3-7- خمس مال حلال مخلوط به حرام3

3-8- خمس زمین انتقالی3

3-8-1- خمس زمین ذمی3

3-9- جایگاه خمس ارباح مکاسب3

3-9-1- دیدگاه فقها3

فصل چهارم: مصارف خمس

4- مصارف خمس3

4-1- دیدگاه فقها3

4-2- تقسیم خمس بعد از نبی3

نتيجه گيري3

فهرست منابع3