به روز ترین مرجع فایل های فروشگاهی

بررسی تعهد به ارائه اطلاعات در عقد بیمه

چكيده

تعهد به ارائه اطلاعات در عقد بیمه

بيمه قراردادي است كه در آن حسن­نيت نقش منحصر به فردي ايفا مي­كند. اين امر وضعيت ويژه­اي را براي عقد بيمه در حقوق قراردادها ايجاد كرده است كه از مهمترين نتايج آن مي­توان به تعهدات اطلاعاتي بيمه­گر، بيمه­گذار و اشخاص ثالث و واسطه­ها )اگر در رابطه طرفين وجود داشته باشند(، در مرحله پيش قراردادي و مرحله پس از انعقاد عقد اشاره نمود. اين چنين تعهدات اطلاعاتي دربرگيرنده تعهد بيمه­گر به مطلع كردن بيمه­گذار از شرايط عمومي و اختصاصي قرارداد و حقوق و تكاليف مربوط به پوشش بيمه­اي، تعهد بيمه­گذار به افشاي كليه حقايق و اوضاع احوال اساسي مربوط به موضوع بيمه، و همچنين تكاليف خاص واسطه­ها و اشخاص ثالث مي­باشد.

تعهد اطلاعاتی در قرارداد بیمه، به عنوان یک تعهد متقابل مورد مطالعه قرار خواهد گرفت؛ زیرا در حقیقت مهمترین مبنای وجود تعهدات اطلاعاتي در حقوق قرارداد بيمه و از مهمترین وجوه تمایز بین قرارداد بیمه و سایر قراردادها، ابتنای بیمه بر حد اعلای حسن­نیت است. از آنجا که قرارداد بیمه توافق دو اراده بر امر واحد است، اصل حداکثر حسن­نیت در عقد بیمه زمانی محقق می­شود که هر دو طرف از جمله بیمه­گر و نمایندگان او نیز از کتمان حقایق و یا اظهارات کاذبه خودداری نمایند.

قلمروی تعهدات اطلاعاتی بر محور ارائه و افشای حقایق عمده، در برخی موارد از لحاظ زمانی یا بسته به نوع قرارداد بیمه محدود می­شود. همچنین مواردی وجود دارد که تعهد افشای اطلاعات ساقط می­شود. بررسی ماهیت تعهدات اطلاعاتی قرارداد بیمه نیز در این خصوص بسیار حائز اهمیت می­باشد. ضمانت اجراهای نقض تعهدات اطلاعاتي از جانب هر يك از طرفين و شرايط اعمال آنها و سرنوشت قرارداد بيمه بعد از كشف نقض تعهد از دیگر مسائل اساسی این بحث تلقی می­شوند؛ در ادامه اين موضوعات نيز مورد بررسي قرار خواهند گرفت.

فهرست مطالب

 عنوان صفحه

 فصل اول : مقدمه

مبحث اول : تعریف بیمه و سابقه تاریخی آن .......................................................................... 3

گفتار اول : تعریف بیمه و عناصر آن.............................................................................................. 3

بند اول : تعریف بیمه.......................................................................................................................... 3

بند دوم : عناصر قرارداد بیمه........................................................................................................... 5

1- بیمه­گر.............................................................................................................................................. 5

2- بیمه­گذار.......................................................................................................................................... 5

3- حق بیمه.......................................................................................................................................... 5

گفتار دوم : سابقه تاریخی بیمه................................................................................................. 6

بند اول : چگونگی شکل­گیری بیمه................................................................................................ 6

بند دوم : تاسیس بیمه در ایران و سیر قوانین مربوط به آن.................................................. 7

مبحث دوم : بررسی ماهیت بیمه و شرایط ماهوی صحت آن.............................................. 8

گفتار اول : ماهیت بیمه..................................................................................................................... 8

بند اول : بیمه به عنوان قرارداد معین ......................................................................................... 10

بند دوم : بیمه به عنوان یک قرارداد غیر معین ........................................................................ 11

گفتار دوم : شرایط ماهوی صحت عقد بیمه................................................................................. 12

بند اول : شرایط عمومی صحت قراردادها..................................................................................... 12

1- قصد و رضا....................................................................................................................................... 12

2- اهلیت....................................................................................... 14

3- موضوع قرارداد................................................................................................................................ 14

4- مشروعیت جهت............................................................................................................................ 15

بند دوم : شرایط اختصاصی عقد بیمه........................................................................................... 15

1- احراز نفع بیمه­ای.......................................................................................................................... 16

2- خطر موضوع بیمه......................................................................................................................... 17

مبحث سوم : ارائه اطلاعات از سوی طرفین در حقوق قراردادها........................................ 18

گفتار اول : بررسی نظریه لزوم ارائه اطلاعات از سوی طرفین قرارداد.................................. 18

بند اول : چگونگی شکل­گیری نظریه تعهد به ارائه اطلاعات................................................... 19

بند دوم : مفهوم و هدف شناسایی وظیفه ارائه اطلاعات.......................................................... 19

گفتار دوم : مصادیق پذیرش تعهد ارائه اطلاعات در فقه و حقوق ایران............................... 20

بند اول : در فقه.................................................................................................................................... 21

بند دوم : در قوانین موضوعه............................................................................................................ 22

فصل دوم : تعهدات اطلاعاتي در حقوق قراردادهاي بيمه

مبحث اول : جايگاه اطلاعات و اظهارات طرفين در قرارداد بيمه......................................... 25

گفتار اول : تحولات تعهدات اطلاعاتي در حقوق قراردادهاي بيمه ...................................... 25

بند اول : رژيم سنتي ......................................................................................................................... 26

بند دوم : رژيم نوين ........................................................................................................................... 26

گفتار دوم : تعهدات اطلاعاتي در متون قانوني بيمه­اي............................................................. 27

مبحث دوم : مبانی وظیفه ارائه اطلاعات در قرارداد بیمه...................................................... 28

گفتار اول : ابتنای بیمه بر حد اعلای حسن­نیت......................................................................... 28

بند اول : مفهوم شناسی حسن­نیت ............................................................................................... 28

بند دوم : پیشینه اصل حسن­نیت در حقوق قراردادها.............................................................. 29

بند سوم : جایگاه اصل حسن­نیت در قرارداد بیمه..................................................................... 32

گفتار دوم : شروط قراردادی.............................................................................................................. 35

گفتار سوم : عرف و اقتضاي اوضاع احوال ................................................................................... 36

گفتار چهارم : قانون ............................................................................................................................ 37

مبحث سوم : قلمروی تعهد ارائه اطلاعات در قرارداد بیمه................................................... 38

گفتار اول : معیار تشخیص محدوده تعهد ارائه اطلاعات........................................................... 38

بند اول : محدود بودن تعهد به اطلاعات و حقایق عمده.......................................................... 39

بند دوم : درجه تاثیر بر طرف مقابل............................................................................................... 39

گفتار دوم : حقایقی که نیازمند افشا نیستند............................................................................... 42

بند اول : آگاهی طرف مقابل............................................................................................................. 42

بند دوم : اعراض طرف مقابل............................................................................................................ 44

بند سوم : حقایق غیر­مرتبط با قرارداد........................................................................................... 48

بند چهارم : اطلاعات مربوط به کاهش خطر................................................................................ 48

گفتار سوم : محدوده زمانی تعهدات اطلاعاتي در قرارداد بيمه ............................................. 49

بند اول : انعقاد قرارداد........................................................................................................................ 49

بند دوم : اصلاح یا گسترش قرارداد موجود.................................................................................................................................................................. 51

بند سوم : تجديد اعتبار قرارداد....................................................................................................... 51

مبحث چهارم : تکالیف و تعهدات اطلاعاتي بيمه­گر................................................................ 52

گفتار اول : اهداف و دلایل شناسایی تعهدات اطلاعاتي براي بيمه­گر................................... 52

بند اول : اهداف .................................................................................................................................. 53

بند دوم : دلايل ................................................................................................................................... 54

1- الحاقی بودن قرارداد بیمه............................................................................................................ 54

2- تخصصی بودن قرارداد بیمه........................................................................................................ 55

3- جنبه حمایتی داشتن قرارداد بیمه.......................................................................................... 56

گفتار دوم : کیفیت ايفاي تعهدات اطلاعاتي بيمه­گر.................................................................. 57

بند اول : افشای به­موقع و قابل اطمینان....................................................................................... 57

بند دوم : موضع­گیری شفاف و قابل فهم....................................................................................... 58

بند سوم : استفاده از زبان ساده و پرهیز از ابهام......................................................................... 59

گفتار سوم : مواردي كه بايد افشا شود........................................................................................... 60

بند اول : لزوم افشای حقایق مربوط به خود............................................................................... 60

بند دوم : آشنا كردن بیمه­گذار با حقوق و تكاليف خود .......................................................... 62

بند سوم : ارائه اطلاعات مشاوره­ای................................................................................................. 63

مبحث پنجم : تکالیف و تعهدات اطلاعاتي بيمه­گذار ............................................................. 64

گفتار اول : بیان حقایق عمده قبل از انعقاد قرارداد بیمه......................................................... 64

گفتار دوم : اعلام تشدید خطر یا تغییر اوضاع احوال................................................................ 67

بند اول : تشديد خطر در نتيجه عمل بيمه­گذار ....................................................................... 68

بند دوم : تشديد خطر در نتيجه عمل شخص ثالث ................................................................. 68

بند سوم : موارد تشديد خطر .......................................................................................................... 69

گفتار سوم : اعلام وقوع حادثه......................................................................................................... 70

مبحث ششم : تکالیف و تعهدات اطلاعاتي اشخاص ثالث..................................................... 71

گفتار اول : تعهدات اطلاعاتي واسطه­ها ........................................................................................ 71

بند اول : دلالان(كارگزاران بيمه)..................................................................................................... 72

بند دوم : نمايندگي­هاي شركت بيمه............................................................................................. 73

بند سوم : كيفيت اجراي تعهدات اطلاعاتي واسطه­ها............................................................... 74

گفتار دوم : تعهدات اطلاعاتي نماينده بيمه­گذار......................................................................... 75

گفتار سوم : نقش بيمه مركزي ايران در ارائه اطلاعات بيمه­اي.............................................. 78

فصل سوم : مسئولیت ناشی از نقض تعهدات اطلاعاتي در قرارداد بيمه و ضمانت

اجراهای آن

مبحث اول :تعريف مسئوليت مدنی و شرایط تحقق آن........................................................ 81

گفتار اول : تعريف مسئوليت مدنی................................................................................................. 82

گفتار دوم: شرایط عمومی تحقق مسئولیت................................................................................. 82

بند اول : فعل زیان بار......................................................................................................................... 82

بند دوم : ورود زیان............................................................................................................................. 83

بند سوم : رابطه سببیت.................................................................................................................... 83

مبحث دوم : شرایط اختصاصی مسئولیت نقض تعهدات اطلاعاتي در قرارداد بیمه....... 83

گفتار اول : وجود اظهارات خلاف واقع........................................................................................... 84

گفتار دوم : بیان نادرست یا کتمان حقايق در مورد يك واقعيت موجود.............................. 85

بند اول : اظهارات راجع به عمل یا قصد مربوط به آینده......................................................... 85

بند دوم : اظهار عقیده یا اظهارات مبالغه­آمیز............................................................................... 85

بند سوم : اظهارات راجع به قانون................................................................................................... 86

گفتار سوم : انعقاد قرارداد بیمه با اتکا و اعتماد بر اظهارات خلاف واقع .................... 87

مبحث سوم : ضمانت اجرای نقض تعهدات اطلاعاتي بيمه­گر.............................................. 87

گفتار اول : تفسير موارد ابهام عليه تنظيم­كننده سند............................................................... 87

بند اول : مفهوم تفسير عليه تنظيم­كننده سند........................................................................... 88

بند دوم : موارد ابهام در بيمه­نامه ................................................................................................... 88

بند سوم : عدم تسري قاعده در بيمه­نامه­هاي تنظيم شده توسط بيمه­گذار يا دلال........ 89

گفتار دوم : حق فسخ بیمه­گذار و قابلیت استرداد حق­بیمه­های پرداختی.......................... 90

گفتار سوم : مطالبه خسارت.............................................................................................................. 91

گفتار چهارم : ابطال پروانه بيمه­گري.............................................................................................. 92

مبحث چهارم : ضمانت اجرای نقض تعهدات اطلاعاتي بيمه­گذار....................................... 93

گفتار اول : بطلانقرارداد.................................................................................................................. 93

بند اول : نقض عمدي تعهدات اطلاعاتي ..................................................................................... 94

بند دوم : بیمهمتقلبانهخطرایجاد شدهقبلازانعقادقرارداد............................................. 95

گفتار دوم : دریافتحق­بیمهاضافیویافسخقرارداد............................................................ 96

گفتار سوم : پوششنسبیزیان ناشی از وقوع خطر موضوع بیمه........................................ 98

گفتار چهارم : اثر اظهارات خلاف واقع بيمه­گذار بر بیمه­گران بعدی.................................... 100

بند اول : تعریف بیمه اتکایی و شرايط آن.................................................................................... 100

بند دوم : قابلیت استناد بیمه­گران اتکایی به اظهارات بیمه­گذار اصلی................................. 102

نتيجه­گيري............................................................................................................................................. 104

پيشنهادات و راهكارها......................................................................................................................... 105

فهرست منابع و ماخذ 106