به روز ترین مرجع فایل های فروشگاهی

تحلیل فقهی حقوقی قرار بازداشت موقت در دادرسی کیفری ایران

تحلیل فقهی حقوقی قرار بازداشت موقت در دادرسی کیفری ایران

مقدمه:

مقام والای انسان ورعایت آزادی از دیر باز مورد توجه بوده همچنین در شریعت اسلام به آن اهمیت داده شده و آزادی را بزرگترین بخشش الهی دانسته که خداوند متعال به بندگان خود اعطاء نموده است زیرا آزادی با سرشت آدمی آمیخته و از طبیعت او جدا شدنی نیست،آزادی از جهات مختلف باید مورد حمایت قانونگذار باشد.لازمه وصول به اهداف عالیه انسانی در گروی تضمین امنیت جامعه بشری است که خود دارای ارکان مختلفی بوده که بدون شک،امنیت قضایی از ارکان مهم آن می باشد. ایجاد امنیت قضایی در یک جامعه پیشرفته، محتاج قوانینی است که محتوای آن با معیارهای سنجیده شده،شایستگی و توان پاسداری از نظم جامعه را داشته باشد. بدون تردید یکی از حساس ترین مراحل دادرسی کیفری، مرحله اخذ تامین از فردی است که متهم قرار گرفته است ، پس از انجام تحقیقات مقدماتی نوع تامینی که توسط مقام قضایی برای متهم در نظر گرفته می شود بستگی به اهمیت بزه انتسابی،دلایل توجه اتهام و سوابق متهم دارد.

از طرفی اهمیت آیین دادرسی کیفری بر صاحبنظران بویژه بر حقوقدانان کیفری پوشیده نیست، و دراین زمینه باید گفت هم باید از متهم هم از جامعه حمایت نمود و منافع هر دو را تامین کنیم.اما این آزادی مطلق نیست و این امر نباید سبب سلب آزادی افراد و تعرض به آنها قرار گیرد و ضمن رعایت حقوق دیگران،از آزادی خود،به عنوان موهبت الهی استفاده کند.

در این تحقیق سعی شده مقررات قانون آیین دادرسی کیفری دادگاهای عمومی وانقلاب راجع به بازداشت موقت مورد بررسی قرار گرفته همچنین بازداشت موقت را بر مبنای فقه و شریعت اسلام تحلیل و بررسی کنیم و ابهامات موجود در قانون را نشان دهیم.

الف- بيان مساله:

موضوع اين رساله تحلیل فقهي حقوقي قرار بازداشت موقت در دادرسی کیفری ایران مي باشد، اين موضوع به بررسي مباني بازداشت موقت از ديدگاه فقه اسلامي و حقوق موضوعه پرداخته كه با توجه به حجم گسترده بازداشت موقت افراد توسط دستگاه قضائي و بروز عوارض و اثرات منفي اين نوع بازداشت ها در سطح جامعه و نيز در روحيه افراد ، جهت كاهش بازداشت موقت و توجه آنان به اين امر ، و ايجاد حساسيت در دستگاه قضائي و توجه آنان به اين امر كه بازداشت فقط در برخي جرايم محدود براي جلوگيري از فساد و نيز آسيب رساندن فرد به جامعه بايد استفاده قرار گيرد به همين منظور بررسي مباني فقهي و حقوقي بازداشت موقت در دادرسی کیفری ایران ضروري به نظر مي رسد.

مقدمه........................................................................................... 1

الف-بیان مسئله............................................................................... 2

ب-سوالات تحقیق............................................................................ 2

ج-فرضیه های تحقیق........................................................................ 2

ح-سابقه تحقیق............................................................................... 3

خ-روش تحقیق............................................................................... 3

ک-معرفی پلان تحقیق....................................................................... 3

بخش نخست: ماهیت،پیشینه ومبانی فقهی-حقوقی قرار بازداشت موقت............... 6

فصل اول:ماهیت وپیشینه قرار بازداشت موقت............................................. 7

مبحث اول:ماهیت و طبقه بندی قرار بازداشت موقت..................................... 7

گفتار اول:مفهوم شناسی وطبقه بندی قرار بازداشت موقت................................ 7

الف-تعریف قرار بازداشت موقت........................................................... 8

1-تعریف قرار وتفاوت آن با حکم......................................................... 8

2-تعریف بازداشت موقت................................................................... 10

ب- طبقه بندی قرار بازداشت موقت........................................................ 13

1-بازداشت موقت اداری-حقوقی وکیفری................................................. 13

2-بازداشت موقت اجباری واختیاری....................................................... 16

3-بازداشت موقت قانونی و غیر قانونی.................................................... 18

گفتار دوم:مقایسه بازداشت موقت با مفاهیم مشابه......................................... 21

الف- قرار ممنوعیت خروج از کشور....................................................... 21

ب-حبس متهم............................................................................... 25

ج-تحت نظر قرار دادن متهم................................................................ 27

د-جلب متهم.................................................................................. 27

مبحث دوم:پیشینه قرار بازداشت موقت..................................................... 28

گفتار اول:سابقه قرار بازداشت موقت در شریعت اسلام................................... 30

گفتار دوم:سابقه بازداشت موقت در حقوق ایران.......................................... 34

الف-عصر باستان............................................................................. 34

ب-عصر معاصر............................................................................... 37

فصل دوم:مبانی فقهی و حقوقی قرار بازداشت موقت.................................... 39

مبحث اول:مبانی فقهی قرار بازداشت موقت............................................... 40

گفتار اول:ادله جواز بازداشت موقت........................................................ 40

الف-قرآن...................................................................................... 41

ب-سنت....................................................................................... 47

1-بازداشت متهم به قتل...................................................................... 48

2-بازداشت متهم به ارتداد................................................................... 52

3-بازداشت متهم به سرقت.................................................................. 55

4-بازداشت مست............................................................................. 57

5-بازداشت کفیل.............................................................................. 59

6بازداشت حین سکوت نزد حاکم........................................................... 62

7-بازداشت شهود............................................................................. 64

ج-اجماع...................................................................................... 66

م-عقل......................................................................................... 67

گفتار دوم:ادله عدم جواز بازداشت متهم.................................................... 68

الف-اصل برائت.............................................................................. 69

ب-اصل حریت............................................................................... 72

ج-قاعده درء.................................................................................. 73

مبحث دوم:مبانی حقوقی قرار بازداشت موقت............................................. 75

گفتار اول:ادله جواز قرار بازداشت موقت................................................... 76

الف-حمایت اجتماعی وفردی............................................................... 77

1-حمایت از جامعه........................................................................... 78

2-حمایت از متهم............................................................................ 79

3-حمایت از بزه دیده........................................................................ 80

ب-پیشگیری از ایجاد ممانعت در اجرای عدالت.......................................... 81

1-جلوگیری از فرار یا پنهان شدن متهم..................................................... 81

2-جلوگیری از امحای آثار جرم............................................................. 84

3-جلوگیری از تبانی متهم با سایر اشخاص................................................ 86

4-جلوگیری از اعمال فشار بر شهود ومطلعین و سایر اشخاص......................... 87

5-حفظ دلایل و امارات...................................................................... 88

گفتار دوم:ادله عدم جواز بازداشت موقت.................................................. 88

الف-مغایرت با اصل برایت.................................................................. 90

ب-تعارض با اسناد وتعهدات بین المللی ................................................. 94

ج-تاثیر در سرنوشت پرونده................................................................. 99

د-حرفه ایی کردن بازداشت شدگان......................................................... 100

ی-جبران ناپذیر بودن بازداشت موقت با صدور حکم برایت متهم...................... 101

بخش دوم:ضوابط ، جهات و تشریفات فقهی و حقوقی قرار بازداشت موقت......... 104

فصل اول:ضوابط و جهات قرار بازداشت موقت........................................... 105

مبحث اول:ضوابط کلی صدور قرار بازداشت موقت...................................... 105

گفتار اول:استثنایی و انحصاری بودن........................................................ 105

گفتار دوم:متناسب بودن...................................................................... 106

گفتار سوم:مسبوق به تفهیم اتهام بودن به متهم.............................................. 108

گفتار چهارم:متجاوز نبودن مدت بازداشت از حداقل مجازات قانونی اتهام انتسابی.... 109

مبحث دوم:جهات صدور قرار بازداشت موقت............................................ 110

گفتار اول:جهات اجباری صدور قرار بازداشت موقت..................................... 110

الف-در شریعت اسلام....................................................................... 110

ب-در حقوق ایران........................................................................... 111

1-در قانون آیین دادرسی کیفری مادر...................................................... 111

2-در قوانین دادرسی کیفری متفرقه......................................................... 117

گفتار دوم:جهات اختیاری صدور قرار بازداشت موقت................................... 122

الف- در شریعت اسلام...................................................................... 122

ب- در حقوق ایران.......................................................................... 123

1- آیین دادرسی کیفری مادر........................................................... 123

2-در قوانین دادرسی کیفری متفرقه.................................................... 127

فصل دوم:تشریفات صدور و اعتراض و الغاء قرار بازداشت موقت..................... 129

مبحث اول: تشریفات صدور قرار بازداشت موقت........................................ 129

گفتار اول: تشریفات ناظر به صلاحیت صدور قرار بازداشت موقت..................... 130

الف-مرجع صلاحیت دار.................................................................... 131

1-دادسراها و دادگاههای عمومی ........................................................... 131

2-دادسراها و دادگاههای اختصاصی{نظامی و ویژه روحانیت}......................... 136

ب-مقامات صلاحیت دار.................................................................... 143

1-مقامات صالح طبق قانون اصلاح قانون تشگیل دادگاههای عمومی وانقلاب ........ 143

2-مقامات صالح طبق قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1378......................... 147

ج-تایید قرار بازداشت موقت در موارد الزامی............................................. 152

1-مقامات صالح در تایید قرار بازداشت موقت............................................ 152

2-مقررات ناظر به اختلاف بین مقام صدور و مقام تایید قرار بازداشت موقت......... 156

3-سرنوشت متهم در فاصله بین صدور وتایید قرار بازداشت موقت.................... 158

4-موارد صدور قرار بازداشت موقت بی نیاز از تایید مقام قضایی دیگر................ 159

ح-تفهیم و ابلاغ قرار تامین به متهم......................................................... 161

د-دستورات قضایی بعد از صدور قرار بازداشت موقت................................. 162

مبحث دوم:تشریفات ناظر به اعتراض وضمانت اجرای بازداشت غیر قانونی و موارد الغاء قرار بازداشت موقت.................................................................... 163

گفتار اول:تشریفات ناظر به اعتراض و تجدید نظر خواهی از قرار بازداشت موقت.... 163

الف-اشخاص و مراجع صلاحیدار.......................................................... 165

1-اشخاص دارای صلاحیت اعتراض و تجدید نظر خواهی.............................. 165

2-مراجع دارای صلاحیت رسیدگی به اعتراض و تجدید نظر خواهی................... 167

ب-مهلت اعتراض و تجدید نظر خواهی و رسیدگی به آن............................... 168

1- مهلت اعتراض و تجدید نظر خواهی................................................... 168

2-مهلت رسیدگی به اعتراض و تجدید نظر خواهی ..................................... 170

ج-دفعات اعتراض وتجدید نظر خواهی.................................................... 171

1-در جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری استان............................................. 171

2-در سایر جرایم............................................................................. 172

ح-هزینه دادرسی اعتراض و تجدید نظر خواهی.......................................... 173

گفتار دوم: ضمانت اجرای بازداشت غیر قانونی و موارد الغاء قرار بازداشت موقت.. 173

الف- ضمانت اجرای بازداشت غیر قانونی................................................. 174

1-ضمانت اجرای بازداشت غیر قانونی در حقوق اسلام و ایران......................... 174

2-ضمانت اجرای بازداشت غیر قانونی در اسناد بین المللی............................. 177

ب- موارد الغاء قرار بازداشت موقت...................................................... 179

نتیجه گیری و پیشنهاد ها.................................................................... 182

منابع و ماخذ.................................................................................. 185

چکیده انگلیسی............................................................................... 195