شرط عندالمطالبه و مقايسه آن با شرط عندالاستطاعه
مقدمه :
خانواده بعنوان كوچكترين عضو و هسته مركزي اجتماع بشمار مي رود و قدرت و استحكام آن باعث استحكام ملت و سستي و تباهي در آن باعث انحطاط ملت خواهد شد، ازينرو قانونگذار توجه خاصي به مسائل مربوط به خانواده داشته و قوانين و مقررات مربوط به آن از اهميت خاصي برخوردار بوده و تدوين قانون در اين عرصه نياز به دقت عمل زيادي دارد. از طرف ديگر هدف اصلي از عقد ازدواج و تشكيل خانواده آثار مالي آن نيست، گرچه آثار مالي را هم بدنبال دارد و يكي از مهمترين آثار مالي عقد ازدواج مهريه مي باشد، مهريه در حقوق ايران برگرفته از مذهب و سنت است و علل مختلفی در تکلیف مرد به پرداخت مهر بیان شده است ولي به تازگي مهريه از فلسفه اصلي خود فاصله گرفته و تعيين مهريه هاي سنگين بين مردم متداول گشته و ازدياد آن وسيله اي براي فخر فروشي زن يا به اهرم فشاري از طرف زن به مرد هنگام بروز اختلاف تبديل شده است. متاسفانه تعيين مهريه هاي سنگين بدون در نظر گرفتن توانايي مرد در پرداخت روابط مالي و غيرمالي خانواده را دچار مشكل مي كند و رغبت جوانان را براي ازدواج كاهش مي دهد و در نتيجه عواقب ناگواري براي اجتماع بدنبال دارد از طرفي به دليل هنگفت بودن، مرد هرگز قادر به پرداخت آن نيست و يا قصد پرداخت آن را ندارد و اگر توان اداء دارد به نحوي طفره مي رود. يکي از عوامل استقبال زوجين از تعيين مهريه هاي سنگين، فقدان ديدگاه درست درباره ماهيت و نقش مهر است. اميد است رساله حاضر در شناخت درست از فلسفه وجودي مهر و استفاده صحيح از شروط ضمن عقد و آگاهي از شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه در مهريه و كاهش ميزان مهر مؤثر افتد.
الف : بيان مساله
حساسیت اجتماعی راجع به مسائل مربوط به ازدواج و تحولات اندیشه‌های مربوط به حقوق خانواده، اهمیت پرداختن به موضوع «شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه در مهريه» و شناخت صحيح آنها را مضاعف می‌کند. از طرفي تعيين مهريه در حال حاضر دچار تغييرات زيادي شده و در عرف امروزي تعيين مهريه هاي سنگين معمول شده كه به قصد سلب حق طلاق از جانب مرد يا تضميني براي خوشبختي زوجه يا براي الزام مرد به طلاق تعيين مي شوند كه در نهايت بدليل عدم قدرت پرداخت از جانب زوج، باعث بازداشت زوج و افزایش آمار زندانیان غیرمجرم گردیده و تبدیل به یک معضل اجتماعی شده است. در صورتي كه بسيار ديده مي شود مردي كه قصد طلاق همسر خود را دارد با فشارهاي روحي زن را وادار به بخشش مهريه نموده و در عمل نه تنها تعيين مهرية سنگين ضمانتي براي ادامه زندگي مشترك نبوده، بلكه خود باعث بروز اختلافاتي بين زوجين گشته است. از سوي ديگر مهر سنگين نمي تواند دليلي برالزام مرد به طلاق باشد، چون پرداخت مهر قواعد خاص خود را دارد و طلاق هم از قوانين خاص خود پيروي مي كند. شايد در اينجا بتوان گفت بايد در قوانين راجع به ازدواج تغييراتي داده شود تا با روح زمانه سازگار باشد. ازاين‌رو بررسي همه جانبة اين موضوع به منظور ريشه‌يابي مسأله و ارائه راه‌حل‌هاي ممکن جهت كنترل مهريه هاي سنگين ضروري است تا بتوانيم برخي معضلات مربوط به مهريه هاي سنگين و وصول آن در جامعه امروزي را حل كنيم.
عنوان صفحه
چكيده 1
مقدمه 2
فصل اول : شناخت مهريه و كاركردهاي آن 6
1-1: كليات 7
1-1-1: تبيين مفهوم مهر 7
1-1-1-1: مهر در لغت 7
1-1-1-2: تعريف مهر در فقه 8
1-1-1-3: تعريف مهر در قانون مدني و دكترين 9
1-1-2: تاريخچه مهريه 10
1-1-2-1: مهر در قانون حمورابي 10
1-1-2-2: مهريه در دوران مغول 11
1-1-2-3: مهريه در حقوق زرتشتي 11
1-1-2-4: مهر در عربستان قبل از اسلام 12
1-1-2-5: مهريه در حقوق اسلام 13
1-1-3: ماهيت مهريه 14
1-1-4: فلسفه تشريع مهريه 15
1-2: مبناي فقهي مهريه 16
1-2-1: وجوب مهر در قرآن 16
1-2-2: وجوب مهر در روايات 17
1-3: كاركردها وآثار اقتصادي و اجتماعي مهريه 18
1-3-1: مهريه مكمل سهم الارث زوجه 18
1-3-2: مهريه وثيقه اي در مقابل طلاق 18
1-3-3: مهريه بيمه اجتماعي و تامين آتيه زوجه 19
1-3-4: مهريه مزد فعاليت هاي زوجه در دوران زوجيت 19
1-4: موضوع، شرايط و ميزان مهريه 19
1-4-1: موضوع مهر 19
1-4-2: شرايط مهر 20
1-4-2-1: ماليت داشتن 20
1-4-2-2: قابل تمليك بودن 20
1-4-2-3: معلوم بودن 21
1-4-2-4: قدرت بر تسليم 21
1-4-2-5: معين بودن 21
1-4-2-6: منفعت عقلايي و مشروع 22
1-4-2-7: موجود بودن 22
1-4-2-8: ملك شوهر بودن 22
1-4-3: مقدار مهريه 23
1-5: اقسام مهريه و شرايط آنها در فقه و قانون مدني 23
1-5-1: مهرالمسمي 24
1-5-2: مهرالمثل 24
1-5-2-1: مواردي كه زن مستحق مهرالمثل مي شود 24
1-5-3: مهرالمتعه 25
1-5-3-1: تفاوت مهرالمتعه با مهرالمثل 25
1-5-3-2: شرايط مهرالمتعه 25
1-5-4: مهرالسنه 26
1-5-5: مفوضه المهر 26
1-6: لزوم ذكر مهر در نكاح 27
1-6-1: اقسام نكاح 27
1-6-2: لزوم ذكر مهريه در نكاح دائم 27
1-6-3: لزوم ذكر مهريه در نكاح موقت 27
1-7: مدت مهريه 27
1-8: انواع مهر از لحاظ زمان پرداخت 28
1-8-1: مهريه حال 28
1-8-2: مهريه مؤجل 28
1-8-3: مهريه عندالمطالبه 29
1-8-4: مهريه عندالاستطاعه 29
1-9: حق امتناع يا حق حبس 29
1-9-1: حق امتناع در مهر حال 29
1-9-2: حق امتناع در مهر مؤجل 30
1-9-3: حق امتناع در نظر فقها 30
1-10: ارتباط تعيين مهر و صحت عقد 31
1-11: دين 31
1-11-1: مفهوم و سبب دين 31
1-11-2: اقسام دين از جهت وجود اجل در فقه 32
1-11-2-1: دين حال 32
1-11-2-2: دين مؤجل 32
1-11-3: اركان دين 32
1-11-3-1: توجيهاتي در باب اثبات ركن نبودن اجل در دين 33
1-11-3-1-1: تاثير ركن بودن اجل در دين حال 33
1-11-3-1-2: امكان اسقاط اجل از سوي دائن 33
1-11-3-1-3: اثر فوت مديون در حال شدن دين 33
1-12: تاجيل در دين و مهريه 34
1-12-1: نظر فقها در مورد معلوم بودن اجل پرداخت در بيع با ثمن مؤجل 34
1-12-2: آيا شرط عندالاستطاعه بودن مهريه نيز به معني تاجيل است؟ 34
1-12-2-1: مهريه مؤجل به اجل نامعلوم 35
1-12-2-2: جهل به شرط بر مي گردد نه به مهر 35
1-12-2-3: مهلت متعارف براي تاديه مهر در شرط عندالاستطاعه 35
1-13: عندالاستطاعه و مهلت عرفي 36
1-13-1: معناي دين عندالاستطاعه 36
1-13-2: التزام شوهر به پرداخت مهر 36
1-13-3: احتمالاتي در تبيين مفهوم عندالاستطاعه 36
1-13-3-1: اعسار زوج 36
1-13-3-2: التزام به تاديه منوط به استطاعت زوج 37
1-14: عندالاستطاعه و تعليق تحقق مهريه 37
1-14-1: معلق بودن اصل دين 37
1-14-2: معلق بودن التزام به تاديه 38
1-15: اعتبار مهريه عندالاستطاعه غير متعارف 38
1-15-1: توافق زوج بر پرداخت مهريه غير متعارف 38
1-15-2: عدم امكان اجراء تعهد نا متعارف 38
1-15-3: عدم قدرت بر تسليم در تعهدات جزئي 38
1-15-4: عدم قدرت بر تسليم در تعهدات كلي 39
1-15-5: نظر حقوقدانان درباره قدرت تسليم به موضوع تعهد 39
1-15-6: قدرت بر انجام تعهدي كه عرفاً قابل انجام باشد 40
1-15-7: اجراي تعهد بطور مطلق منتفي باشد 40
1-15-8: نداشتن قصد انشاء در تعهد 40
1-16: تاثير فوت مديون بر دين مؤجل و عندالاستطاعه 40
1-17: تنقيح مفهوم عندالاستطاعه 41
1-18: تاثير مطالبه در لازم التاديه شدن ديون 42
1-18-1: از نظر فقه 42
1-18-2: از نظر قانون 44
1-18-3: عندالاستطاعه مانع اجراي مهريه 45
فصل دوم: آثار و نتايج شرط عندالمطالبه وعندالاستطاعه درمهريه 46
2-1: شروط ضمن عقد ازدواج 47
2-1-1: معناي شرط 47
2-1-2: معناي شرط ضمن عقد 47
2-1-3: اقسام شروط ضمن عقد 48
2-1-3-1: شروط صحيح در عقد نكاح 48
2-1-3-2: شروط باطل و غير مبطل 48
2-1-3-3: شروط باطل و مبطل 49
2-2: رابطه و وابستگي شرط به عقد 50
2-3: شرط پرداخت مهريه عندالمطالبه 52
2-3-1: قدرت بر تسليم مهر در مهريه حال يا عندالمطالبه 53
2-4: شرط پرداخت مهريه عندالاستطاعه 53
2-4-1: پرداخت مهريه در زمان استطاعت 53
2-4-2: عدم تعيين زمان استطاعت و پرداخت در شرط عندالاستطاعه 53
2-4-3: انواع شرط عندالاستطاعه در مهريه 54
2-4-4: عندالاستطاعه بعنوان شرط ضمن عقد 54
2-4-5: دليل مخالفين طرح عندالاستطاعه بودن مهريه 55
2-4-6: دليل موافقين طرح عندالاستطاعه بودن مهريه 55
2-5: تفاوت عندالمطالبه بودن پرداخت با عندالاستطاعه بودن آن 56
2-5-1: ماهيت عندالمطالبه و عندالاستطاعه بودن پرداخت 56
2-5-2: بار اثبات در شرط عندالمطالبه با شرط عندالاستطاعه 56
2-5-3: امكان بازداشت زوج در صورت امتناع از پرداخت 57
2-6: نحوة مطالبه مهريه در صورتي كه مهريه عندالمطالبه باشد 57
2-6-1: ثبوت حكم اعسار زوج 58
2-6-2: اقسام اعسار و احكام آنها 58
2-6-3: معيار تقسيط مهريه در حكم اعسار نسبي 58
2-6-4: انتقادات وارد بر صدور حكم اعسار توسط دادگاه ها 58
2-6-5: انتقادات وارد بر قسط بندي حكم اعسار 58
2-6-6: نظر فقها در مورد اعسار 59
2-6-7: اعسار و مشكلات در پرداخت مهر 59
2-6-8: قدرت بر تسليم مهر در مهريه هاي غير عقلايي 60
2-7: مشكلات در وصول و اجراء مهريه در صورتي كه عندالاستطاعه باشد 60
2-7-1: وصول مهريه عندالاستطاعه از طريق اداره اجراي اسناد رسمي 60
2-7-2: وصول مهريه عندالاستطاعه از طريق تقديم دادخواست به محاكم قضايي 61
2-8: احتمالاتي در مورد موقعیت شرط «عندالاستطاعه» در توافق مربوط به مهريه و اشكالات وارد بر آنها 61
2-8-1: به تاخیرانداختن زمان مطالبه به موجب شرط عندالاستطاعه و اشكالات آن 61
2-8-1-1: غرري شدن توافق 61
2-8-1-2: جهالت در اجل از نظر فقها در شرط عندالاستطاعه 64
2-8-1-3: نامشخص بودن زمان اجراي تعهد در مهريه عندالاستطاعه 64
2-8-2: تاكيدي بودن شرط عندالاستطاعه 65
2-8-2-1: عدم استفاده زوجه از حق حبس در مهريه مؤجل و عندالاستطاعه 66
2-8-2-2: عدم وجود حق حبس در مهريه عندالاستطاعه بدليل بطلان مهرالمسمي و مهرالمثل 66
2-8-3: اسقاط حق مطالبه بموجب شرط عندالاستطاعه 66
2-8-3-1: لزوم تعيين كردن وقت براي مطالبه مهريه 67
2-8-3-2: سقوط دائم مهريه 67
2-8-3-3: سقوط حق مطالبه ثمن از نظر آيت اله سيستاني 67
2-8-3-4: درج كردن قيد عندالاستطاعه در عقد با توافق طرفين 67
2-8-3-5: زوال عنوان تعهد 68
2-9: مسائل مورد بررسي در پرداخت مهريه بصورت عندالمطالبه و عندالاستطاعه از ديدگاه فقه و حقوق موضوعه ايران 68
2-9-1: حق حبس در مهريه عندالمطالبه 68
2-9-1-1: حق حبس در مهريه عندالمطالبه از نظر قانوني 68
2-9-1-2: حال بودن مهريه در ماده 1085 قانون مدني 68
2-9-1-3: حق يا حكم بودن ماده 1085 قانون مدني 68
2-9-1-4: ماهيت حبس در عقد نكاح 69
2-9-2: حق حبس در مهريه عندالاستطاعه 69
2-9-2-1: حق حبس با مراجعه به آیات قرآن و احادیث و ادله فقهی 69
2-9-2-2: قاعده « تعجيل في المؤجل قبيح » 70
2-9-2-3: توافق در نحوه پرداخت مهر به صورت عندالاستطاعه و فقدان حق حبس 70
2-9-3: درج شرط عندالاستطاعه در عقد نكاح براي پرداخت مهريه 71
2-9-3-1: شرط ممتنع در پرداخت مهريه عندالاستطاعه 71
2-9-3-2: شرط اجل بودن مهريه عندالاستطاعه 72
2-9-3-3: دلالت شرط پرداخت مهريه عندالاستطاعه ( تصريحي ، ضمني ) 72
2-9-3-4: صحت شرط عندالاستطاعه در عقد نكاح 72
2-9-3-5: شرط عندالاستطاعه در عقد نكاح «شرط اجل مستقبل، ايجابي، سلبي» 73
2-9-4: پذيرش حق حبس در مهريه عندالاستطاعه نقض غرض قانونگذار 73
2-9-4-1: توافق در قوانين تكميلي فراتر از قانون 74
2-9-5: دلايل عدم پذيرش حق حبس در مهريه عندالاستطاعه 74
2-9-5-1: مهريه عندالاستطاعه معلق مشروط 74
2-9-5-2: موافقت زوجه به تدريجي بودن وصول مهريه 74
2-9-5-3: قائده يوم الاستحقاق در مهريه عندالاستطاعه 74
2-9-5-4: قبول شرط عندالاستطاعه ، تسامح ، اعمال حق حبس دريغ 75
2-9-5-5: اساس و هدف درج شرط عندالاستطاعه در عقد 76
2-9-5-6: محدوديت دامنة اجراي حق حبس و التزام به عقد نكاح 76
2-9-5-7: موقوف بودن اجل در مهريه عندالاستطاعه 77
2-9-5-8: تعيين اجل در دين 77
2-9-5-9: ملاك حق حبس در عقود 77
2-9-5-10: اصل عدم امکان استفاده مجير از اسبابی که با اجازه اعطاء شده منافات دارد 77
2-10: نظريه غلط باطل بودن شرط عندالاستطاعه در پرداخت مهريه 78
2-11: فتاواي مراجع عظام تقليد در مورد حق حبس در مهريه عندالاستطاعه 80
2-12: فتاواي مراجع عظام تقليد در مورد مهريه عندالمطالبه پس از تقسيط شدن 82
2-13: اختلاف ديدگاه بين حقوقدانان در مقتضاي ذات بودن تمكين در عقد نكاح 83
2-14: تعديل مهريه به نرخ روز وقتي كه شرط عندالاستطاعه قيد شده 83
2-14-1: رفع اختلاف بین استطاعت بالفعل واستطاعت بالقوه درمهریه عندالاستطاعه 84
2-14-2: تضییع مهریه به نرخ روز وقتی که شرط عندالاستطاعه قید شده 85
2-14-3: نحوه امكان مطالبه و وصول مهريه عندالاستطاعه ازمحل ترك زوج متوفي 85
2-14-4: وضعيت مهريه در صورت فوت زوجه قبل از زوج 86
2-14-5: مشكلات مهر عندالمطالبه پس از طلاق 87
2-15: قسيم بودن مهريه عندالمطالبه يا عندالاستطاعه 87
نتيجه گيري 90
ارائه پيشنهادات 92
فهرست منابع و مأخذ 94
جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید
|
